Związek. Wiadomości Górnoślązaków. Bytom, 23 kwietnia 1920

Zasadnicze myśli konstytucji wolnego Państwa Wielki Górny Śląsk.

Od jednego ze zwolenników idei wolnego państwa otrzymujemy następujące znamienne pismo:

Kwestje międzynarodowego prawa.

(...) O b r o n a w o j s k o w a Górnego Śląska już na początku wojny przedstawiała wielkie trudności, gdyż jego wysunięte położenie powodowało wydłużenie linji obronnej i wymagało nakładu większych sił (mas) wojska. Do tego zachodzi niemożliwość zakładania urządzeń obronnych na terenie obwodu przemysłowego ograniczonego zakładami hutniczymi i górniczymi. Wreszcie należało i to uwzględnić, iż wiele z tych zakładów i to najważniejszych leży tak blisko granicy, że przy wzmożonej doniosłości dział nowoczesnych obrona w obrębie tychże granic była tyle co bezskuteczną. Z tych okoliczności wynika, że dzisiaj skuteczna obrona Górnego Śląska, przynajmniej przed napadami z północy, z południa, albo wschodu jest nie do przeprowadzenia. Samodzielność Górnego Śląska wymaga przeto poręczenia jego neutralności ze strony Niemiec, Polski i Czechosłowacyi.

Udzielenie tej koniecznej poręki (gwarancyi) leży zresztą także w interesie wymienionych państw ościennych. Potrzebują one wszystkie skarbów ziemi i wyrobów przemysłowych Górnego Śląska. Z drugiej strony nie ulega wątpliwości, że na wypadek zawikłań wojennych Górny Śląsk stałby się miejscem walk. I że operacyja wojenna spowodowałaby niezmierne szkody. Na wyrobach i wytworach przemysłowych interesowane są nietylko trzy wymienione państwa sąsiednie, lecz także oddalone obszary kraju (jako Rosja, państwa bałkańskie itd.) Dla tego należałoby poręczenie jego samodzielności poprzeć jeszcze odpowiednimi przepisami prawnymi Ligi Narodów.

Podstawowa formą rządu.

Jako podstawowa forma rządu wchodzi w rachubę tylko forma republikańska. Nie tylko dla tego, że nowoczesny rozwój oświaty ogólnej nie sprzyja tworzeniu monarchii, lecz także i z tego względu, że Górny Śląsk nie posiada rodów tak wybitnych, by pośród nich wybrać można ród panujący.

Przy tworzeniu urządzeń państwowych należy i to uwzględnić, iż na tak ograniczonym obszarze nigdzie indziej nie zachodzą podobne sprzeczności interesów. Nie tylko sprawy językowe i wyznaniowe odgrywają tu wybitną rolę, lecz także przeciwieństwo między rolnictwem, handlem i przemysłem, między wielką a małą posiadłością rolną, między pracodawcami a pracobiorcami, między pracownikami umysłowymi a cielesnymi itd.! Nowe państwo wymaga współdziałania wszystkich sił nietylko w zakresie ich zawodu. Lecz także do wytworzenia jednolitej woli państwowej. Usunięcie nawet liczebnie słabej grupy miałoby zgubne skutki i byłoby w wysokim stopniu politycznie niemoralne. Dla tego pożądana jest silna obrona wszelkich mniejszości.

Do uchwalenia praw (włącznie etatu) należy powołać za pomocą ogólnych bezpośrednich wyborów izbę niższą. Jej skład już teraz da się mniejwięcej przewidzieć. Ponieważ sprawy wielkiej polityki nie przyjdą pod obrady i uchwały, przeto partye narodowe niemiecka i polska rozpłyną się w stronnictwach o charakterze gospodarczym. Największy wpływ uzyskałoby centrum tudzież socyaliści. Liberalni tudzież stronnictwo umiarkowanych rolników przy niektórych decyzyach jako „języczek u wagi” odgrywałyby rolę rozstrzygającą. Radykalne grupy zarówno od prawicy jako też od lewicy nie wchodziłyby wcale w rachubę. Liczba deputowanych w wysokości 150 - 200 byłaby wystarczającą.

Do zastępstwa mniejszości należałoby powołać Izbę wyższą, której zgoda potrzebna jest do uchwalenia praw . Jako członków Izby wyższej należy powołać:

a) zastępców wszystkich wyznań,
b) zastępców wielkiej i małej posiadłości rolnej,
c) zastępców organizacji robotników i urzędników,
d) zastępców większych miast,
e) zastępców wielkiego przemysłu, kupiectwa i rzemiosła,
f) zastępców zawodów wolnych i umysłowych.

Liczba deputowanych 75 - 100, wybory (do kategorji b, c, f) przez członków odnośnych zawodów.

Rząd zaprowadza ministeryum stanu, którego członków mianuje prezydent, ale potrzebujące zaufania Izby niższej.

Wybór prezydenta na lat 7, wybór deputowanych na 5 lat. Rozwiązanie Izby niższej tudzież wybieralnej części Izby wyższej następuje po uchwale ministeruym stanu przez prezydenta. Wybór prezydenta przez Izbę niższą i wyższą na wspólnem posiedzeniu..

Prezydent stoi ponad stronnictwami, aby w obrębie granic wytknietych przez Izbę niższą zważać wyłącznie na zdolność przy wyborze monistrów. Jego rozporządzenia wymagają do mocy obowiązującej także podpisu ze strony prezesa ministrów. Jego dymisya następuje za zgodną uchwałą Izby niższej i wyższej.

Stosownie do tego organa (urzędy) państwowe dałyby dokładny obraz woli ludu według zasad demokratycznych. Silniejsze zradykalizowanie polecałoby się nietylko ze względu na ochronę mniejszości, lecz także z następujących względów. Ludność górnego Śląska jest sprawami politycznemi i socyalnemi ostatnich czasów niezwykle podniecona. Potrzebuje ona koniecznie uspokojenia. Podniecenie wywołane przez częste wybory, do których potrzeba koniecznie silnego współudziału pojedynczych obywateli do utworzenia jednolitej woli państwowej doprowadziłoby nie tylko do niepożądanego wzmocnienia przeciwieństw, interesów, lecz odciągałoby także znaczne części ludności pracującej dłuższy czas od ich zwykłej pracy.

Ministeryum stanu.

Siedzibą zarządu ma być miasto Gliwice lub Bytom, a na wypadek połączenia z dawniejszym Ślaskiem austryackim miasto Racibórz. Ministeryum stanu składa się z prezesa ministrów, ministra spraw zewnętrznych, ministra spraw wewnętrznych, ministra finansów, ministra oświaty, ministra handlu i komunikacyi, ministra dobrobytu krajowego i ministra sprawiedliwości.

P r e z e s m i n i s t r ó w jest pierwszym między równymi sobie kolegami (primus inter pares); on wykonuje uchwały powzięte przez ministeryum stanu i jest tegoż zasadniczym zastępcą wobec prezydenta i parlamentu. Uchwale ministeryum stanu podlegają wszelkie sprawy wychodzące poza zakres pojedynczych oddziałów ministeryalnych, również takie, które wymagają zgodnego przyjęcia przez prezydenta i parlament. Uchwały zapadają większością głosów; na wypadek równości liczy głosów rozstrzyga głos prezesa ministrów. Udzielenie pokwitowania pojedynczym ministrom następuje na wniosek prezesa ministrów przez prezydenta Rzeczypospolitej. Zwolnienie prezesa ministrów tudzież całego ministeryum może nastąpić jedynie za zgodą Izy niższej, przy równocześnie dokonanym ponownym wyborze.

S p e c y a l n e o b o w i ó z k i p o j e d y ń c z y c h o d d z i a ł ó w 
m i n i s t e r y a l n y c h.

Jakkolwiek utworzenie i utrzymywanie siły zbrojnej jest zbyteczne, to jednakowoż potrzebną jest milicya policyjna podlegająca ministeryum spraw wewnętrznych do regulowania komunikacyi pogranicznej, jako też do pilnego czuwania nad zbrodniarzami, którzy w uprzykrzony sposób kręcą się zwykle koło granic. Dotychczasowy podział na powiaty mógłby pozostać bez zmiany. Należałoby utworzyć 2 albo 3 obwody rejencyjne. Siedziba centralnego Zarządu powinnaby stanowić osobny obwód rejencyjny. Tylko w centralnym zarządzie dokonuje się podział powiatów. Natomiast t. zw. obwody dóbr (Gatsbezlikike) należy rozwiązać.

M i n i s t r o w i o ś w i a t y należałoby powierzyć szkoły i wyższe zakłady naukowe już z tego względu, że większość ludności górnośląskiej domaga się szkoły wyznaniowej. Jego zadaniem będzie także wyrównanie przeciwieństw językowych. Wreszcie trzeba będzie w niedługim czasie przystąpić do otwarcia zakładów naukowych, które Górny Śląsk uczynią niezależnym także pod względem wyższych zawodów naukowych. Oczywiście styczności z kulturami postronnemi nie należy utrudniać. A k a d e m i ę t e c h n i c z n ą należałoby utworzyć w rewirze centralnym (Katowice albo Bytom), natomiast u n i w e r s y t e t w Cieszynie.

M i n i s t r o w i h a n d l u i k o m u n i k a c y i należy powierzyć koleje i poczty. Oprócz dyrekcyi kolejowej w Katowicach poleca się utworzenie jednej w Cieszynie.

M i n i s t e r d o b r o b y t u k r a j o w e g o stara się o wyrób i przywóz środków żywności. Jemu powierzone jest także rozwiązanie wyłaniających się kwestyj socyalnych.

M i n i s t e r s p r a w i e d l i w o ś c i upatrywać będzie główne swoje zadanie w jednolitem i uproszczonem przeprowadzeniu praw i utworzeniu potrzebnego aparatu urzędniczego. Dotychczasowo sądy pozostają bez zmiany, atoli sądy ziemiańskie stanowią - oprócz spraw dla sądów przysięgłych - instancyą apelacyjną. Nowo utworzyć należy sąd nadziemiański wraz z izbą rachunkową do badania etatu, najwyższy sąd administracyjny wraz z izbą finansową (do spraw podatkowych), tudzież urząd pojednawczy. Członkami sądu nadziemiańskiego należałoby dalej albo w zupełności albo i częściowo obsadzać miejsca w sądzie stanu tudzież w sądzie dyscyplinarnym. Językiem urzędowym jest język niemiecki i polski.

Jako zasadnicze prawa obywateli państwa należy przyjąć do konstytucyi następujące przepisy:

1. Nikomu z powodu jego przynależności wyznaniowej ani też z powodu używania języka ojczystego nie powinne powstawać trudności ani szkody pod względem prawno - państwowym ani pod względem obywatelskim.

2. Ze wszystkiemi władzami wolno używać języków na Górnym Śląsku w używaniu będących.

3. Małoletnich nie wolno zmuszać do uczęszczania na naukę religii bez wyraźnej zgody rodziców.

przysłał:

Piotr Kalinowski