Nagrobek ciotki Cili

Chciouech pedziec sam pora suow o „inkszyj“ ksionzce.

Czamu inkszyj ? Ja, tukej je couki syns tego co chca pedziec. Mozno zaczna od tego co inksze o tyj ksionzce pedzieli. Jan Miodek pedziou tak :

„Szkice Stefana Szymutki(...), choc sercem pisane, imponujom swym erudycyjnym charakterem. Wyprowadzone z bardzo glebokich i osobistych przezyc autora, rzutowane sa na tlo dziel literackich i naukowych, tworzac wiarygodna synteze subiektywnych odczuc i obiektywnej prawdy. Tak na Slasku o Slasku jeszcze nikt nie pisal ! W tym sesie wiec mozna mowic o fascynujacej wyjatkowosci omawianego dokonania. Trzeba takze, przywolujac etymologiczne dociekania Vaclava Havla nad slowem Heimat, powiedziec ze - zanurzone w kazdym szczegole w malej ojczyznie, Heimacie - rozwazania Szymutki sa zarazem odbiciem prawd uniwersalnych, odnoszacych sie do kosmosu, wszechswiata (starogermanski rdzen Heim bowiem kryje w sobie nie tylko znaczenie „najblizsza okolica” , ale i „wszechswiat, kosmos”). „

Krzysztof Unilowski okreslou ta ksionzka dosc trafnie zdaniym „Zgaduje, ze Stefana Szymutke pociagal zamysl napisania slaskiego „W poszukiwaniu czasu””.

Do tych kerych juz te cytaty trocha zaciekawiouy mozno jeszcze pora fragmyntow z tyj ksionzki, kere mie osobiscie wydowauy sie ciekawe. Piyrszy z nich to suowa Dominika Otkowicza, kere autor(S.Szymutko) som w swojyj ksionzce cytuje (zmiyniouech ze wzglyndow ale slonsko pisownia autora na moja pisownia) :

„Zaczonc uosprowiac ... Kaj i jak ? Uod plynckyrzy na szuapach ? Uostauo sie zdjyncie. Karlus z kwiotkym w rzici (bank gryfny, uoszpeta mo rua) kipnou sie na klin ciotki Anki, by lepi widziec tyn bilderbuch, co mu pokazywaua. A richtik kipnou sie, bo fest bolauy te blazy, co je skorzane zole zaruy. Abo smierc ciotki Rouzy, taki baby, co dowaua bombony, a jak szkyrtua, myslouby kto drzewniano szpetno kukua, co by niy pamiyntou, jak charlaua ... Po cimoku po pogrzybie ciotki Rouzy rzykouech choby gupi, dzierzouech w uapach jyj taszynlampa, jo som godou Ponboczkowi, co dom mu jom nazod, jak niy byda juz myslou o umrzykach. O rzic roztrzasc! Jo by tak chciou pamiyntac, fto to bou do mie ciotka Rouza”

Przi tym cytacie musza dodac, co szkoda iz bouech zmuszony zmiynic autyntyczno pisownia autora. Szkoda bo oddowaua ona inkszo barwa i odmiana slonskyj godki. Ale terozki jadymy dalyj. Nastympny cytat:

„Chopcy z Cimoka urodzili sie przeciez jako pozni (spoznieni) Slazacy, ostatnie pokolenie pewnej historycznej fazy regionu, ktory na naszych oczach przeobrazau sie z przemyslowo-rolniczego w przemyslowy wylacznie: widzielismy, jak (nasze pole) zmienialo sie w fabryke lub blokowisko; bawilismy sie w solidnych murowanych stodolach, ktore z dnia na dzien przestawaly byc potrzebne, stajac sie krajobrazowym dziwactwem. Musielismy wiec buntowac sie przeciwko swojemu slaskiemu przeznaczeniu, slaskiemu losowi, gdy dostrzegalismy w nim smierc nie jako spelnienie, lecz jako brutalny kres. Slaskosc objawila sie nam naznaczona, porazona smiercia; nie moglismy nie wiedziec/nie widziec, ze przemyslowo rolniczy swiat naszych dziadkow umiera.”

I nastympny cytat musza sam dac, bo inaczyj oddoubych sam fauszywy obroz tyj ksionzki :

„Zadyszka w pisaniu, machniecie reka na znak, ze juz sie wszystko powiedzialo: posluzyc sie cudzym slowem, a tu przeciez gwaltownie potrzeba wlasnego”

I jeszcze roz wypowiedz K. Unilowskiego zawarto w tyj ksionzce(w keryj on K.U. cytuje Szymutki) :

„„Slask nie chce go (logosu - K.U.) miec, wypiera logos”. A skoro nie chce logosu, to rowniez nie chce mitu. Ponad logos, obietnice wszechogarniajacego, choc ukrytego sensu i porzadku, przedklada to, co jezykowi umyka, co cielesne, trywialne, pospolite i akcydentalne. Wiedziony nieomylna, plebejska intuicja, Slask ucieka literaturze, gdyz wie lub bodaj przeczuwa, ze „nigdzie indziej slowo nie jest chorobliwe slabe, niezdolne do opuszczenia terytorium tekstowosci”, jak wowczas, gdy przychodzi mu sie zmierzyc z tym, „co nie jest tylko jezykowa fikcja” (oba cytaty z Pozegnania/titel rozdziau tyj ksionki -przypisek szwagra/).”

No tosz to je przeca piykne okreslyniy natury, kero pedziou bych niy je naszom (slonskom) naturom ale je naturom naszyj godki. To brzmi dziwnie, ale tak to jo odczuwom . Ale mozno sie myla ? Mozno je to niymozliwe i ino oddowo natura problymu, kery my Slonzoki momy z naszom godkom. Kebych dalyj ciongnou tyn cytat, to stoi tam tak „Dlatego woli pozostac przy anegdocie, przy „wicach”, „berach” i „godkach”, niz rozpoznawac sie w powiesciowej epice. Lub w literackim palimpsescie pokroju tych, jakie tkaja wspolczesni pisarze-nostalgicy.” Dziwne to a przeca prawdziwe suowa. Jo to czuja, ale niyporadza sie z tym jednak zgodzic. Je to ino bunt, kery koze mi sie tymu przeciwstawiac? Abo je to juzas moja slonsko natura? Mysla co przeuamuja, a raczyj przeuaza, sam pewiyn prog(som w sobie), kery kozdy Slonzok musi przeuomac. Je to prog, kery cza przelys i kery juz niyjedyn przeszou, np widac to w cytacie (sam konsek wyzyj) „Zaczonc uosprawiac ...” Ino co zrobic z tym pieronskim logosym, kerego Slonsk niy chce ? Ale teroski jeszcze roz „blizyj” przinda do tyj ksionzki. Musza sie sam juzas powouac na taki z niyj cytat „Szymutko pisze nie przepisuje”. Podejzywom, co autora tych suow skludziouy do tego wniosku metody szkryklania Szymutki, te niyustanne powouywania sie na inkszych(Heidegger, Husserl i couko mocka inkszych). Ja, to moze niykerych w podwojny sposob irytowac, roz formalnie, a roz w synsie zawartego „podtekstu”, kery moze juzas i swojom zawartosciom „formalnie” irytowac. Ksionzka ta je ciekawo i tysz mysla, co tak o Slonsku jeszcze zodyn niy szkryklou. Polecom ale i ostrzegom. Tak tysz niy kozdymu ona sie spodobo, ale tako je cyna, kero je niy do unikniyncio przi ksionzkach dobrych bo kontrowersyjnych. A autor Stefan Szymutko w piynknym stylu uonczy swoja slonskosc z filozofiom coukego swiata, kery sie bezlitosnie wdziyro w zanikajoncy juz Stary Kochany Slonsk. Ino eli bouo to do unikniyncia?

Chyba .... Tom refleksjom koncza.

Pyrsk !

Szwager

PS: Wszyske cytaty pochodzom z tyj ksionzki i odniyj okuadki.