« IMPRESSUM

KONTAKT

post@EchoSlonska.com

Szpryce z wieku, co przeszoł

Joch w dzieciństwie dostoł szpryca kultury zachodnij, syn - wschodnij, uzaś naszym wnukom kożom czerpać z tego hollywoodzkigo śmietniska i kultury "bejsbolowej". I co z tego? Ano - eli w tej sytuacji pokolyni naszych wnuków (w tym nowym stu i tysioncleciu) bydzie pozostawione same sobie - bez wciskanio, a choby i na siyła przez starzików opowieści o tym, jako my mieli za czasów kedy nie było elektryki - to tako postawa starzików bydzie niczym wyrażyniym zgody na kalyctwo prziszłych pokolyń.

A, jakiż to HASŁA prziszło mi przepuszczać przez uszy od roku 1929 do dzisioka AD. 2002?

W dzieciństwie SANACYJNE - aż do wybucbu wojny w 1939 roku. Hasła z tamtych czasów pochodziyły od rzondów autorytarnych marszałka Józefa Piłsudskiego. Zwalczały komunizmus i głosiyły tezy o kryzysie dymokracyji, konieczności mocnych rzondów i likwidacyji partyji opozycyjnych. Geltowały hasła: honor, Ojczyzna, silni zwarci gotowi, nie oddamy ani guzika.

Podczas wojny (1939 do 1945) moji uszy przepuszczały hasła NACJONALISTYCZNE, co to podporzondkowywały interesy inszych narodów interesom od norodu własnego. Brzmiały: Ein Volk, ein Reich, ein Führer /jedyn noród, jedna Rzesza, jedyn wódź). Bylo jeszcze mocka pochodnych, kere prawie przipadły na moji młodziyńcze lata, jak człowiek we wszyjstko wierzy, a głoszone "prowdy" chłonie jak szwam.

Po wojnie - od wiosny 1945 roku - szalały hasła KOMUNISTYCZNE, płodzone w Moskwie przez KPZR (Komunistyczno Partia Związku Radzieckiego). Głosiyły likwidacyjo ucisku i wyzysku klasowego, a brzmiały tak: Obulić kapitalizmus. Idymy od zocjalizmu do komunizmu. Od podziału produktu według pracy, do podziału według potrzeb. Niech żyje i umacnia się przyjazń między PRL i ZSRR (Polską Rzeczpospolitą Ludową i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich). To dlo tych, kerym te skróty dzisiej niewiela tłumaczom. I jeszcze: Lenin wiecznie żywy. Marks, Engels, Lenin, Stalin - twórcy naukowego socjalizmu.

Lata 80-te. NARODZINY SOLIDARNOŚCI - Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego powstałego na gruncie porozumień w Gdańsku, Szczecinie i Jastrzębiu - sierpień-wrzesień 1980 rok.

PIERESTROJKA, co jom zapoczontkowoł w ZSRR ówczesny sekretorz gereralny KPZR - Michaił Gorbaczow. Wedle Fyrcoka - to człowiek, co podarowoł kurze grzynda, a ona - wedle przisłowia - polazła wszyndy. A hasła? Było tego tela, że co płot - to haslo, co sciana - to haslo. Co działacz - to hasło. Co hasło, to pusto obietnica i bujda ...

Rok 1989. Narodziny RZECZYPOSPOLITEJ z numerkym III. Komunizmus zbankrutowoł (choć po prowdzie, to my go w Polsce ni mieli, bo jako mie uczono w szkołach - komunizmus mioł nastać dziepiyrko jak zgnije kapitalizmus i jego niejwyrsze stadium rozwoju - imperializmus). To by znaczyło, że niejgorsze jeszcze przed nami. Ważne, że obyło sie bez rozlywu krwi, bo z reguły bankrut to słabeusz opadly z siył.

A hasla - było tego tela i momy dalij, że aż ciynżko by było policzyć.

Wałynsa wydeptoł tela ścieżek przez tyn korzystny dlo takich jak on czas, że od wyjgwajzrów aż sie roji. Som sie w tym potraciył. Uzaś co szprytniejsi, ale i wredniejsi od niego kolesie tak go wykolegowali, że nawet w naprowadzaniu Poloków do Unii Euopejskij udziału nie biere.

NO I DOCZEKALI MY TRZECIGO TYSIONCLECIO.

Rozebrany zostoł mur berliński. Przeżyli my pogrzyb NRD (Niemiecka Republika Demokratyczna). To był absurd cołkigo stulecio, a możno i tysionclecio, bo jako to było uznować przez blisko 50 lot za coś normalnego odgrodzyni murym jednego norodu o wspólnej historyji i faszerowaniu go dwoma przeciwstawnymi ideologiami. A było tymu tak:W RFN (na poczontku godało sie NRF) faszerowało sie ludzi ideologiom amerykońskom - bejsbolowom - kandy za dolarym, niczym za balym, kotłujom sie zawodniki podle wilczego prawa.

W NRD - kołchozowom, kandy kolektyw na prziczepie od traktora jeździył z transparyntami i pieśniom na ustach sadzić kartofle. A było u Rusa już tak, że w nocy ludzie ukradkym wykopywali to, co za dnia posadziyli, żeby mieli co do garca styrczyć.

W RFN rozkwito żarłoczny kapitalizmus. Dobrobyt usypio - jednych politycznie, uzaś inszym dowo pozwolyństwo na odrodzani sie roztomańtych ...izmów, ...yzmów i - jak downij - szukani wele siebie wrogów, bez kerych one ...izmy, ...yzmy nie umiom sie obynść.

W NRD buduje sie zocjalizmus z nadziejom, że po czasie dońdom do komunizmu. Źle ni majom, ale na TRABANTA muszom sie ludzie zapisować i czekać 6 lot.

W RFN też ni majom wyboru i muszom tolerować hollywoodzki śmietnisko w kulturze i godzić sie na osobliwosci ustroju kapitalistycznego, znaczy tolerować przebrzidłe reklamy i śmiyszne ceny, co sie kończom na .... 99.

W NRD uzaś prziszło ludziom tolerować zachwyty (a niechby i udowane) twórczościom z gatunku "Pancernik Potiomkin". Godzić sie z rygorym posondzynio o wrogi stosunek do władzy, eli by keryś godoł to co myśli, abo co oglondoł w telewizorze - nie z antyny na dachu, yno z tej ukrytej na gorze pod dachym.

W RFN dymokracyjo bejsbolowo dowo przizwolyni jednostce ludzkij na wybiyrani dat w kalyndorzu, kere chce sie świyntować, abo też miejscowości na mapie świata, kandy chce sie spyndzić urlop.

W NRD demokracyjo kołchozowo wciskała jednostka ludzko w tłum, uniformizowała jak w ZSRR. Świyntowani przikozanych dat trza było potwierdzać własnoryncznym podpisym na zbiórce przed pochodym piyrszomajowym i kundgebungym. Transparynty, fanfarada, na porzondku dziynnym urlopy jyny u przijocieli w DEMOLUDACH.

W RFN i NRD jyny jedno mieli wspólne (gemeinsam). Jednym i drugim prziszło tolerować pobyt cudzych wojsk u siebie w doma. Tym piyrszym - amerykońskich, uzaś tym drugim - ruskich.

I terozki jedno szłoby wywnioskować. Na świecie sztyjc momy pora "ognisk zapalnych" - jak na to godajom Poloki. Uzaś kere ognisko wesprzyć finansowo, a kere wygasić - decydujom mocodawce. Było tak, że jyny liczyly sie dwie ciwilizacyje - bejsbolowo i kołchozowo. Kołchozowo upadła, ale jeszcze jest mocka takich, co jom opłakujom.

Pomniejsi tego świata mogom se podkłodać fojery, jako to tymu było i jeszcze jest w Jugosławii i jako to momy na dziyń dzisiejszy A.D. 2002 miyndzy Izraelitami a Palestyńczykami.

Role fojermanów pełniom - jak sie rzekło - jyny wielcy tego świata i też jyny na tela, na wiela majom w gaszyniu własny interes. Eli tyż jejich interes nie je zagrożony, to niech sie pieski nawzajym pożerom.

Jo bych tukej za FYRCOKYM padoł tak: z tych wszyjstkich ...izmów, ...yzmów jyny jednego nie dołbych se odebrać. Tego, ogrodzonego płotym jego chałupy. Za tym płotym dycki było miejsce dlo przijocieli. Czekała na nich altana ogrodowo, stół z dymbowych bali obramowany ławkami, murowany wyndzelnik, rożno i - nigdy nie zankinano na kłodka furtka. Nawet przed cygonami, a bywało, że i cołkiym cudzego wyndrowca ugościył.

Ostatnimi czasy (po 1989 roku) "mówiący" dali "godającym" pozwolyństwo na organizowani dorocznych konkursów ślonskij godki w Katowicach.

Beztoż żodyn z tych, z kerymi sie spotykomy na przileżytość mojich pobytów w DOMOWIŹNIE, ni miołby szans na punktowane miejsce w takim konkursie, bo tukej jyny rychtyk godomy po ślońsku a ni - jaktego chcom jurory - żeby było po polskimu-ślońsku.

Ale też, żeby tako tymu było, to trza mieć namacalne fakty. Eli w odpowiednim momyncie (choby jyny podczas tych znienawidzonych reklam w telewizorze) zainteresuje sie młodych ludzi pamiontkami, o kerych nie wiedzieli, a dotyczom obiektów odległych o pół godziny jazdy na kole - to i z tego hollywoodzkigo śmietniska zrezygnujom. Styknie, że z 10-ciu wolnych słuchaczy zostanie jedyn. Fyrcok też skupioł za tom słynnom stodołom od Cichego gromadka bajtli. Piynciu zostało mu wiernych. Jedyn odpłaciył mu za dobre serce - nie jyny ku dzieciom, ale i zwierzyntom i kwiotkom - słowym zapisanym na papior.

Ludzie utytułowani majom dlo takich jak Fyrcok porychtowane szuflodki. Fyrcok też był zaszuflodkowany i na policyji, na farze, w kadrach na grubie i Bóg jedyn wiy kandy jeszcze. Niejbardzij ni mieli go radzi (nie wszyjscy oczywiście) za jego interpretacyjo pojyńcio PATRIOTYZMUS. Chodziyło o tyn patriotyzmus, o kerym nauczajom w szkołach i przed kerym kożom prawie klynkać. Według niego taki patriotyzmus powiniyn być zakozany, jak pojedynkowani. Przeca nie pojedynkujom sie ludzie, kerzi se pszajom. Taki "wielki" patriotyzmus też nie zjednuje przijocieli, a poróżnio ludzi. Co inszego tyn "parafialny", jako to godoł o czymś, na co dzisiej godajom "folklor". Ciekawie o tym napisoł Andrzej Piontek w kwartalniku "Zeszyty Pszowskie" - wiosna 2002 na str. 21. A pisoł tak: Uważam więc, że patriotyzm powinien być prawnie zabroniony, jak zabroniono pojedynkowania się. Ofiarami prymitywnego patriotyzmu są śląskie dzieci-harcerze z roku 1939. Dla zwykłych ludzi bez sensu jest śmierć "dziewięciu z Wujka", która ma wartość jedynie dla handlarzy śmiercią, wykorzystujących ją do celów politycznych. Dlatego pod pomniki przychodzą bezwstydnicy z wieńcami, których sami nie niosą, lecz je "składają", co się ogranicza do prostowania szarf, jakby do tego za głupi byli ci, co nieśli wieniec. No, ale wszystko musi się odbyć zgodnie z teatralnym scenariuszem. Przy pomnikach zgorszenie. Jedni bezwstydnicy wyrzucają wieńce i kwiaty złożone przez innych, by położyć swoje. Nazwisk poległych nie znają, los ich rodzin jest im obojętny. Pomników mamy pod dostatkiem. Pamiętać trzeba, że dawniej przywódcy dawali rozkaz "za mną", teraz mówią "naprzód".To tyle z tekstu od Andrzeja Piontka - człowieka, pod którego pojmowaniem patriotyzmu na wielką skalę podpisuję się oburącz.

Podobnie jak Fyrcok - nie szteruje mnie nauczani w szkołach tego patriotyzmu na wielko skala. Eli mnie cokolwiek szteruje to jyny zaniechani nauczanio o ludziach - choby takich jak nasi nobliści co majom śloński korzyni. A momy ich niemało jak na Ślonsk. Paul Ehrlich - medycyna - rok 1908. Gerhard Hauptmann - literatura - rok 1912. Fritz Haber - chemia - 1918 rok. Friederich Bergius - chemia - 1931 r. Otto Stern - fizyka - 1943 rok. Kurt Alder - chemia - 1950 r. Max Born - fizyka - 1954 r. Maria Göppert-Mayer - fizyka - 1963 r. Konrad Bloch - medycyna - 1964 r. Reinhard Selten - ekononia - 1994 r.

W końcu - coś tam pomału zaczyno sie już przeciskać na szpalty gazet i roztomańtych periodyków. Im blżyj do tej U.E. - tym czynścij idzie coś poczytać interesujoncego, a nom ślonzokom bliskigo.

Nawet tygodnik "POLITYKA" nr. 32 - 11 sierpria 2001 - na str. 32 mo napisane ... Święty Wojciech był Czechem, Władysław Jagiełło - Litwin, Stefan Batory - Węgier, a Janosik - Słowak. W Bolesławcu stoi pomnik Michaiła Kutuzowa. W Pokoju - Fryderyka Wielkiego, a w Bielsku-Bialej - Marcina Lutra. Wielaż to jeszcze niepolskigo momy w dzisiejszych granicach Polski. (Według "POLITYKI" - jak wyżej).

Kłodzko - miniatura praskigo mostu św. Karola. W Czerennej k/Kudowy Zdroju - kaplica czaszek. Wambierzyce - Bazylika podobno bardzij do pałacu niż do świontyni. W Zelowie K/Łodzi - tam do dzisiej żyjom potomkowie czeskich osadników, kerzi uciykli na przełomie XVII i XIX wieku przed prześladowaniami religijnymi. Momy dziesiontki pałaców na ziymiach zachodnich od nimieckich arystokratów. Na Opolszczyźnie momy niszczejonce pomniki poświyncone nimieckimu wojsku, co poginyli w nimieckij armyji. We wsi Pokój/Opole obstoł pomnik od Fryderyka Wielkigo, a to jyny przez to, że ni mioł głowy. A Góra Św. Anny (Annaberg)- Krzyżowa - kandy I prymier tej III RP całowoł sie z Helmutym Kohlem - wtedy kanclerzym RFN. Do wszyjstko som ślady nimieckij kultury i nauki.

Joch miol prawie tela lot, żech chłonył jak szwam podowane mi w nimieckij Volksschule wiadomości o tym, co powyżyj.

Holyndrzy, włosi i Węgrzy - tyż majom ślady w dzisiejszych granicach Polski. 150 lot tymu holynderski inżynier Jakub Steenke zaprojektowoł kanał Elbląsko-Mazurski. Od Węgrów Poloki dostały króla Ludwika, bardzij znanego jako ojciec Jadwigi i teść Jagiełły. Stefan Batory.

Na Wawelu leżom wele siebie - Litwin, Szwed, Węgier, Saksończyk, choć pomnik Augustowi wystawiyli Niymce. Od Włochów - Francesco Nullo.

Styknie tych przikładów, choć jeszcze dochodzom dzieła sztuki.

Bydymy widzieć, jako to dalij tymu bydzie, jak sie dostanymy do tej Unii Europejskij. Jedno już dzisiej szłoby przewidzieć. Wielcy patrioci sie zapłaczom, a do synsownego patriotyzmu urośnie dzisiejszy FOLKLOR. To on bydzie stanowiył o tzw. umiłowaniu - w mojim przipadku DOMOWIZNY, a dlo inszych bydzie to MAŁO OJCZYZNA abo HEIMAT. Oby sie wszyjscy pszoli - jako to Fyrcok o tym marzył, a takoż i insi fyrcokopodobni. Oby.

Rudolf Paciok