Banknoty zastępcze huty „Friedenshütte” 1916-1917
W czasie I wojny światowej pieniądze zastępcze w postaci bonów pojawiły się również na terenie Nowego Bytomia,
dzisiejszej dzielnicy Rudy Śląskiej. Oczywiście nie mogło tu być gminnych emisji samorządowych, bo teren ten stanowił wtedy integralną
część miasta Bytom. Mieszkańcy mogli więc posługiwać się edycjami bytomskiego magistratu.
Istniejąca tu jednak huta „Friedenshutte”, będąca największym zakładem przemysłowym w tym rejonie, dla
potrzeb swojej licznej załogi wydawała w latach 1916 - 1917 własne, niskonominałowe bony pieniężne. Tak więc dokładnie 18.XII.1916
roku rozprowadzono wśród załogi pierwszą edycję walorów o nominałach 25 i 50 fenigów. Drukowano je jednostronnie na kolorowym
papierze, określając od razu ich datę ważności do 31.I.1917 r. Każdy egzemplarz opatrzony był odręcznym podpisem osoby
odpowiedzialnej za tę emisję. Pieniądze te przyjmowane były bez ograniczeń w kasie huty i w hutniczym domu towarowym gdzie pracownicy
najczęściej zaopatrywali się w podstawowe produkty spożywcze. Jego nazwa „Huttenkaufhaus” po dzień dzisiejszy funkcjonuje w
tradycji ustnej. „Kafaus” to teraz jednak nie tyko sam dobrze zachowany budynek domu towarowego, ale zarazem potoczna nazwa całego
osiedla robotniczego.
Pierwsza edycja hutniczych notgeldów nie zaspokoiła jednak potrzeb i już w styczniu 1917 roku przygotowano kolejną serię
odcinków, które zastąpić miały walory tracące swoją ważność. Tym razem wyemitowano nominały 5, 10, 25, 50 fenigów. Tradycyjnie
wykonano je na kolorowym papierze z jednostronnymi nadrukami. Dokładnie sprecyzowano na nich datę emisji 24.I.1917 r. Właściwym
emitentem była „Oberschlesische Eisenbahn – Bedarfs – Aktiengesellschaft”, gdyż huta już od 1871 roku wchodziła
w skład tego koncernu, założonego przez hrabiego Karola Wolfganga Ballestrema. Pojawiły się też na tych notgeldach nazwiska Buscha i
Niemeyera, czyli ówczesnych dyrektorów huty. Początkowo stosowano też odręczny podpis osoby nadzorującej edycję. Nie było to jednak
zbyt wygodne. Zapewne też z uwagi na stosunkowo długi okres ważności (do 30.VI.1917 r) i możliwość pojawienia się fałszerstw,
zrezygnowano z podpisu zastępując go suchą pieczęcią koncernu „Oberbedarf”. Te lepiej już zabezpieczone odmiany bonów
drukowano też na nieci innym papierze.
Omawianymi notgeldami posługiwała się cała załoga huty i rodziny pracowników. Warto jednak nadmienić, że w czasie I
wojny światowej, w dzisiejszej hucie „Pokój” pracowało też wiele jeńców wojennych. Dla potrzeb istniejącego przy hucie
obozu jenieckiego dyrekcja zakładu emitowała specjalne bony jenieckie. Walory te nie były datowane, jednak można przypuszczać, że używano
ich w okresie od 1915 do 1918 roku.
Pieniądze zastępcze huty stanowią dziś ciekawą pamiątkę długoletniej historii tak znaczącego dla rozwoju górnośląskiego
przemysłu przedsiębiorstwa.
Bronisław Wątroba
|
