Polskojęzyczna prasa górnośląska

Część IV - Do II Wojny Światowej

Po decyzji o podziale Górnego Śląska pomiędzy Polskę i Niemcy część polskojęzycznej prasy zakończyła swoją działalność. Koncern Napieralskiego zrezygnował z wydawania "Głosu Śląskiego", a wkrótce potem także "Dziennika Śląskiego", zaś zasięg "Katolika" powoli ograniczany był tylko do niemieckiej części Górnego Śląska. Podobne postępowanie zastosował również koncern Korfantego, część gazet tego koncernu zamknięto, a pozostałym przeniesiono redakcje na polską stronę granicy i również ograniczano ich zasięg terytorialny. Wychodzące jeszcze w okresie plebiscytowym gazety niezależne (jak Gazeta Opolska) starały się obejmować swoim zasięgiem całość Górnego Śląska, ale zadanie to było utrudnione przez prowadzoną w tym okresie wojnę celną pomiędzy Polską a Niemcami.

W gazetach tego okresu zaczęto stosować również osobne nazewnictwo dla polskiej i niemieckiej części Górnego Śląska. Po stronie niemieckiej używano nazw: Górny Śląsk (dla części niemieckiej) i Województwo Śląskie (dla części polskiej), natomiast po polskiej stronie Górnym Śląskiem nazywano jedynie polską część Górnego Śląska, dla części niemieckiej stosując zaś nazwę Śląsk Opolski. Wprowadzona w tamtym okresie po polskiej stronie nomenklatura pokutuje do dnia dzisiejszego w społeczeństwie polskim.

Zastanawiający jest fakt, że wiele polskojęzycznych tytułów znika w 1934 roku i ta zarówno wychodzących po polskiej jak i po niemieckiej stronie. Ciężko jest to wydarzenie w jakikolwiek logiczny sposób wytłumaczyć.

W 1925 roku Korfanty założył "Polonię", która po polskiej stronie granicy przejęła wcześniejszych czytelników "Katolika". Po zamachu majowym i przejęciu władzy w województwie przez Michała Grażyńskiego założono nowy koncern prasowy, opozycyjny wobec Korfantego o równie dużych wpływach. Główną gazetą tego koncernu była "Polska Zachodnia". Te dwie gazety bardzo silnie oddziaływały na społeczeństwo Województwa Śląskiego.

Od 1926 roku powrócono do cenzurowania prasy Województwa Śląskiego (zarówno polsko jak i niemieckojęzycznej). Na gazetach tego okresu często widnieje nadruk "Wydanie drugie po konfiskacie". Był to również dobry sposób na podniesienie nakładu pisma, bowiem czytelników interesowało zazwyczaj co cenzura pozwoliła zamieścić w tekście. Była to cenzura na niespotykaną do tej pory na Śląsku skalę. O ile wcześniejsza (w latach 1914 - 18) dotyczyła informacji wojskowych, a późniejsza (z okresu plebiscytowego) artykułów namawiających do rozruchów, tak ta dotyczyła całego życia społecznego.

O ile w prasie Korfantego do 1926 widać tendencje do odrzucenia autonomii śląskiej, to po tym okresie i po przejściu Korfantego do opozycji prasa ta zaczęła bronić autonomii, a plany jej likwidacji i połączenia Województwa Śląskiego z Krakowskim drukowała jedynie prasa prorządowa. Jednak również ona zmieniła swoje stanowisko po ustaniu obowiązywania Konwencji Genewskiej w 1937 roku.

Ostatnie numery prasy polskojęzycznej na Górnym Śląsku posiadają datę 1 IX 1939 (wyjątkiem jest wydrukowany wcześniej numer "Gościa Niedzielnego" z datą 3 IX), ale faktycznie o ile w tym dniu ukazała się jakaś prasa to całość jej zawartości była poświęcona wybuchowi wojny. Numery te też rzadko trafiały do czytelników. Po "wyzwoleniu wschodniego Górnego Śląska z pod okupacji polskiej", jak wedle nazewnictwa niemieckiego nazwano zjednoczenie ziem górnośląskich w ramach Rzeszy, zakazano wydawania na tym terenie gazet polskojęzycznych.

Gazety w języku polskim pojawiły się znowu na Górny Śląsku wraz z Armią Czerwoną w styczniu 1945 roku i jako pierwsze pismo na teren Górnego Śląska wydawany był Dziennik Zachodni. W wyniku tej wojny zatracono jednak to, co na Górnym Śląsku było najcenniejsze, jego dwujęzyczność.

Piotr Kalinowski