I Wojna Światowa
28 czerwca 1914 podczas wizyty arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie,
doszło do zamachu terrorystycznego, w wyniku którego następca tronu Austro – Węgier został zamordowany.
Wydarzenie to stało się pretekstem do wywołania wojny, nazwanej później „Światową”, w której wzięło
udział około 70 milionów żołnierzy z całego świata.
Czy musiało do tego dojść?
Jeśli patrzeć na sytuację polityczną na Bałkanach w tamtym czasie, to szansa na
uniknięcie wojny Austro-Węgier z Serbią wydaje się niewielka, ale czy musiały w tej wojnie brać udział także
inne kraje, mimo powiązań sojuszniczych?
Dla Niemiec pomoc Austrii nie była priorytetem. W Reichstagu przeważała opinia, aby
nie angażować się w wojnę, na której nie można nic zyskać. Dla silnie rozwiniętych gospodarczo Niemiec
ważniejsze było uzyskanie rynków zbytu na własne towary, które to rynki blokowała Wielka Brytania, czy Francja,
zakazujące importu do swoich kolonii towarów niemieckich. Podobnie utrudniony był eksport do Rosji czy Japonii, nie mówiąc
już o USA, które całkowicie odizolowały swoją gospodarkę. Dla rządu Rzeszy problemem więc była ekspansja
ekonomiczna, a co za tym idzie także polityczna.
Rząd rosyjski potrzebował jakiegoś celu zastępczego, jakiegoś konfliktu, wokół którego
mógłby scalić skłócone ze sobą narody zamieszkujące Imperium. Rosja była dopiero w fazie budowania przemysłu,
głównie na niemieckich czy brytyjskich licencjach. Gospodarka Rosji była oparta na rolnictwie. Ludność była biedna,
buntownicza i zmęczona świeżo zakończoną wojną z Japonią. Austro-Węgry wydawały się łatwym celem, wojna
zresztą miała trwać krótko i być zwycięska.
Francja i Wielka Brytania pragnęły utrzymać status quo. Świat był odpowiednio do
ich potrzeb podzielony. Ponadto zauważyły możliwość zajęcia części dawnego terytorium Imperium Osmańskiego, które
chyliło się ku upadkowi.
Wojna wybuchła. Na każdym froncie wybuchała w innym czasie i toczyła się ze
zmiennym szczęściem. Wojskom niemieckim udało się zająć Belgię i wkroczyć w sierpniu 1914 na terytorium Francji,
gdzie pozostali nie posuwając się o krok do 1917, poczym wycofały się za własną linię graniczną. Inaczej było
na terenie dzisiejszej Polski. Armia rosyjska wkroczyła VIII 1914 do Galicji zajmując Lwów, Przemyśl i Stanisławów,
po czym w 1917 wycofała się poza własną linię graniczną. Równocześnie Rosja zaatakowała Niemcy w Prusach
Wschodnich podchodząc pod Olsztyn i Königsberg. W wyniku ciężkich walk wojska rosyjskie zostały odparte za linię
Ryga – Pińsk – Lwów. W Królestwie Polskim wojska rosyjskie szybko ustąpiły miejsca niemieckim, które
opór napotkały dopiero na linii Warszawa – Kielce. W krótkim czasie całe terytorium Królestwa Polskiego
znalazło się pod okupacją niemiecką. W wyniku odrzucenia przez Wielką Brytanię i Francję w grudniu 1916 roku
propozycji rokowań pokojowych wojna trwała nadal. Wszystkie kraje biorące w niej udział zaczęły odczuwać brak
żołnierzy. Dla tego też, aby pozyskać do siebie nową siłę, a także osłabić Rosję, niemiecko –
austriackie władze okupacyjne Królestwa Polskiego proklamowały utworzenie niepodległego Państwa Polskiego,
związanego sojuszem militarnym z Niemcami i Austro-Węgrami. Bez tego aktu z 6 XI 1916 roku nie byłoby możliwe
uzyskanie przez Polskę niepodległości. Był to też jeden z powodów odrzucenia propozycji pokojowych przez Ententę.
Utworzono Radę Regencyjną, która miała kompetencje rządu i została wybrana ze szlachty polskiej. Zamiar pozyskania
nowych żołnierzy udał się, choć utworzono nowy twór polityczny pomiędzy Rosją a Niemcami. Dla Niemiec było to
dobre rozwiązanie, nie przewidzieli jednak, że zależność od nich Polska zapragnie zrzucić z chwilą zakończenia
wojny, co też się stało.
Dla Górnego Śląska były to lata tragiczne w swych skutkach. Mimo początkowego
strachu nie wkroczyła na Śląsk armia rosyjska. Ale na wszystkich frontach ginęli synowie tej ziemi. Ślązacy
służyli głównie w pułkach Armii Pruskiej, choć zdarzali się również (zwłaszcza w późniejszym czasie)
służący w pułkach bawarskich czy wirtemberskich.
Z naszej gminy z wojny tej nie powrócili: z Babienicy (25): Franz Daniel
(18.10.1914 – Francja), Joseph Daniel (5.10.1915 – Francja), Joseph Gawel (1.07.1918 – Francja), Franz
Goroll (9.11.1917 – Prusy Wschodnie), Ignaz Frantzÿk (3.09.1918 – Francja), Johann Hampel (21.05.1918
– Francja), Johann Hanulok (17.05.1915 – Francja), Johann Hointza (7.11.1915 – Galicja), Franz
Kaldonek (26.11.1914 – Polska), Wictor Kitta (24.02.1915 – Polska), Johann Klabis (19.05.1918 –
Tarnowskie Góry), Ignaz Kozuch (7.04.1918 – Francja), Franz Krzeminski (27.05.1915 – Francja), Ludwig Kurek
(29.07.1918 – Francja), Paul Matuschik (16.08.1917 – Flandria), Johann Mrowietz (13.10.1915 – Galicja),
Joseph Opielka (10.05.1918 – Francja), Johann Otrembnik (22.04.1916 – Francja), Karl Pietrzik (23.10.1916
– Francja), Ludwig Potempa (30.07.1918 – Francja), Wilhelm Reifland (7.10.1918- Francja), Paul Schulz
(11.11.1915 – Magdeburg), Peter Schulz (23.08.1915 – Polska), Michael Schittek (2.05.1917 – Francja),
Josef Zander (4.09.1915 – Polska); z Dąbrowy (1): Andreas Wysotzki (29.09.1915 – Francja); z
Drogobyczy (2): Karl Klytta (7.03.1918 – Francja), Peter Pietzuch (16.05.1915 – Galicja); z Dyrdów
(13): Josef Dziemballa (11.07.1915 – Francja),Wiktor Hetmainczÿk (9.06.1918 – Francja), Johann
Kalinowski (26.09.1915 – Rosja), Johann Lasaÿ (10.10.1915 – Francja), podoficer Josef Morgalla
(15.07.1916 – Francja), Bernhard Pietrÿga (22.08.1916 – Galicja), Julius Pietryga (14.06.1918 –
Francja), Emanuel Ruppik (9.04.1918 – Francja), Josef Rupik (8.01.1915 – Francja), Ludwig Ruppik
(13.06.1918 – Francja), Franz Schattan (20.06.1918 – Francja), Stephan Schattan (14.12.1914 – Galicja),
porucznik Karl Strulik (30.03.1918 – Francja); z Czarnego Lasu (1): Paul Siegmund (26.10.1916 –
Galicja); z Głazówki (2): Josef Janus (7.09.1914 – Prusy Wschodnie), Wilhelm Schrötter (29.03.1918
– Francja); z Górali (2): Anton Goroll (28.07.1916 – Francja), Franz Skopp (10.03.1918 –
Francja); z Huty Karola (4): Joseph Goroll (20.05.1918 – Francja), Paul Klytta (27.09.1914 – Francja),
Ludwig Lang (1.11.1915 – Francja), Wilhelm Swoboda (20.09.1916 – Rosja); z Kamienicy(13): Joseph
Bartosch (8.03.1915 – Polska), Franz Biadatz (21.07.1916 – Francja), Andreas Goroll (10.08.1918 –
Rosja), Franz Klonek (9.04.1917 – Francja), Johann Kott (16.04.1917 – Rosja), Johann Kotz (30.10.1918
– Francja), Lorenz Mrowietz (28.09.1915 – Francja), Anton Pauly (16.04.1918 – Rosja), Lorenz
Plasczymonka (3.08.1918 – Rosja), Andreas Rzepka (17.07.1916 – Rosja), Martin Rzepka (19.07.1917 –
Galicja), Anton Sgoda (5.03.1918 – Francja), Johann Watzlawek (23.01.1917 – Francja); z Kamieńskich
Młynów (1): Josef Modler (31.08.1914 – Francja); z Kolonii Woźnickiej (2): Joseph Czolkos
(17.09.1917 – Flandria), Karl Potempa (9.04.1916 – Francja); z Ligoty Woźnickiej (18): Johannes
Beyer (24.07.1916 – Francja), Eduard Bozek (13.09.1916 – Francja), Peter Gaidzik (7.10.1914 –
Dortmund), Carl Goroll (10.02.1915 – Francja), Thomas Janus (21.10.1918 – Tarnowskie Góry), Johann Kott
(30.05.1916 – Francja), Ludwig Kott (3.10.1918 – Francja), Ludwig Kupietz (21.01.1918 – Rosja),
Wilhelm Michalski (21.03.1918 – Francja), Josef Muschik (7.11.1917 – Francja), Norbert Nokielski
(145.03.1917 – Francja), Anton Nowak (16.06.1917 – Francja), Franz Nowak (11.03.1916 – Francja), Karl
Ossadnik (17.03.1916 – Francja), Stefan Oßsadnik (4.08.1915 – Francja), Theodor Potempa (17.08.1918 –
Francja), Wiktor Ruppik (15.08.1915 – Polska), Johann Soika (27.10.1918 – Francja); z Lubszy (17): Georg
Brisch (25.11.1915 – Francja), Thadäus Brzozowski (18.03.1916 – Francja), Peter Filipczyk (3.12.1914
– Francja), Paul Filiptzyk (24.06.1915 – Francja), Thomas Gollasch (26.05.1917 – Francja), August
Irrek (31.08.1914 – Francja), Joseph Lech (23.02.1915 – Polska), Karl Maichrzik (30.12.1916 – Rosja),
Johann Meisner (5.08.1915 – Francja), Peter Meisner (5.06.1916 – Francja), Ludwig Opuchlik (21.07.1916
– Rosja), Julius Schudej (21.06.1918 – Francja), Emil Smordzowskÿ (27.07.1915 – Rosja), Joseph
Winkler (22.08.1918 – Francja), Ludwig Wostal (29.09.1918 – Francja), Peter Wurzel (3.08.1918 –
Flandria), Wiktor Zock (2.04.1918 – Francja); z Łanów (9): Felix Barczyk (20.09.1914 – Francja),
Emanuel Bronzel (9.06.1917 – Francja), Peter Jendryschik (8.08.1918 – Francja), Wilhelm Jendrysik (3.04.1915
– Francja), Josef Kolodzejczyk (25.09.1915 – Francja), Paul Potempa (20.08.1915 – Rosja), Peter
Scheffczyk (23.07.1918 – Francja), Josef Slotta (27.09.1914 – Francja), Felix Zoglowek (14.07.1916 –
Francja); z Mzyków (1): Peter Nokielski (6.11.1918 – Francja); z Okrąglika (2): Paul Brdonkalla
(22.03.1916 – Francja), Theophil Thomalka (15.04.1916 – Francja); z Pakuł (2): Theodor Bazan
(9.05.1918 – Francja), Josef Olexik (15.03.1916 – Francja); z Piasku (6): Karl Aulich (30.08.1917
– Prusy Wschodnie), Ernst Beth (6.10.1914 – Francja), Max Hanke (29.04.1919 – szpital wojskowy
Sławęcice), Martin Hübner (18.06.1915 – Rosja), Adolf Maruszczÿk (30.06.1916 – Polska), Wiktor
Sosnitza (1.12.1914 – Francja); z Psar (15): Franz Czornik (23.08.1914 – Francja), Jakob Frantzik
(30.06.1915 – Francja), Jakob Frantzÿk (30.06.1915 – Francja), Joseph Hadyk (12.10.1918 – Francja),
Adolf Hointza (1.09.1918 – Francja), Joseph Lustzÿk (18.06.1915 – Włochy), Alois Maruszczÿk
(4.10.1916 – Rosja), Johann Maruszczyk (16.06.1915 – Rosja), Franz Plonka (16.10.1916 – Rosja),
Winzent Plonka (20.10.1918 – Francja), Joseph Potempa (1.05.1918 – Francja), Theodor Schlenzok (3.09.1918
– Francja), Johann Sowa (30.01.11915 – Francja), August Winkler (28.09.1915 – Francja), August Woitzik
(4.07.1916 – Francja); ze Smolanej Budy (3): Franz Froch (1.07.1916 –Francja), August Hetmanczÿk
(1.10.1915 – Galicja), Wiktor Winkler (28.07.1915 – Rosja); z Sośnicy (2): Paul Kandzia (8.01.1915
– Francja), Eduard Sosnitza (21.05.1916 – Francja); z Woźnik (52): Josef Adamietz (21.04.1916
– Francja), Maximilian Adamietz (4.01.1917 – Francja), Peter Barczik (23.01.1915 – Francja), Paul
Bazan (27.09.1918 – Francja), Jakob Bonk (24.07.1915 – Francja), Nikolaus Bulka (7.07.1918 – Francja),
Paul Cichowski (8.10.1918 – Francja), Martin Czernetzki (17.11.1915 – Francja), Franz Dygatz (20.09.1916
– Rosja), Florian Janus (29.08.1918 – Francja), Johann Janus (31.08.1914 – Francja), Paul Ganschinietz
(6.09.1918 – Rosja), Rudolf Gnatzy (5.04.1914 – Francja), Wiktor Gohlus (17.06.1918 – Francja), Hugo
Graeser (7.01.1915 – Francja), Paul Henzinski (21.10.1918 – Francja), Josef Kawaletz (28.01.1918 –Francja),
Josef Kazimierzyk (14.06.1915 – Galicja), Konrad Leichtmann (8.01.1918 – Francja), Josef Maxisch (13.07.1916
– Flandria), Wilhelm Meißner (13.04.1918 – Francja), Emanuel Mierzwa (16.07.1918 – Francja), Peter
Mierzwa (20.07.1916 – Francja), Stefan Mierzwa (16.07.1918 – Francja), Franz Nawrottek (12.07.1916 –
Galicja), Paul Otrembnik (17.06.1916 – Francja), Emil Pichen (1.03.1915 – Francja), Cornad Pichen
(20.07.1915 – Rosja), Gabriel Planetorz (28.05.1918 – Francja), Ludwig Plasczÿmonka (15.04.1917 –
Francja), Paul Potrawa (23.10.1917 – Rosja), Eduard Rosanka (27.08.1915 – Polska), Michael Ruppik (9.06.1918
– Francja), Josef Schierowski (21.03.1918 – Francja), Emanuel Schittko (16.06.1916 – Galicja), Franz
Schittko (6.11.1917 – Francja), Johannes Schittko odznaczony Krzyżem Żelaznym II klasy (20.09.1914 –
Francja), porucznik Hermann Schöfer (29.06.1915 – Francja), Josef Scigalla (18.06.1915 – Francja), Wenzel
Sczigalla (12.06.1918 – Francja), Josef Slawanski (18.04.1918 – Francja), August Slotta (26.05.1915 –
Galicja), Franz Slotta (14.05.1916 – Francja), August Swoboda (5.01.1917 – Łotwa), Johann Tyka (4.10.1918
– Francja), Erich Weinczok (9.08.1915 – Rosja), Franz Wienczok (27.08.1918 – Francja), Johann
Wengierek (8.09.1914 – Francja), Eduard Wolczÿk (2.03.1915 – Francja), Franz Wylesalek (18.10.1916
– Francja), Julius Wylezalek (27.08.1915 – Polska), Joseph Zoglowek (5.12.1915 – Francja).
Liczba 193 poległych z tak małej gminy jak Woźniki oddaje grozę i ciężar tamtej
wojny.
A jaki był jej skutek?
Każde z państw biorących w niej udział utraciło prócz własnych obywateli także
główne cele swej polityki. Austro – Węgry przestały istnieć. Na propozycje węgierskie, aby utworzyć nowy
kraj z dawnych Austro – Węgier (jeden – a nie cztery) nie zgodziły się Stany Zjednoczone. W Rosji, Turcji
i Niemczech wybuchły rewolucje, które doprowadziły do zmiany ustrojów i całkowitej destabilizacji tych krajów.
Wielka Brytania i Francja zaczęły tracić wpływy na świecie na korzyść USA. Same Stany wycofały się znów z
tworzenia polityki światowej. Jeśli przyjąć, że zwycięstwem jest osiągnięcie celów postawionych sobie przed
rozpoczęciem wojny, to tej wojny nikt nie wygrał. A mimo to, i mimo braku przewagi militarnej (USA wycofały już swe
wojska z Europy) wymuszono na Rzeszy bezwarunkową kapitulację, której podpisanie zmiotło z areny politycznej kilka
rządów i pozwoliło dojść w późniejszym czasie NSDAP do władzy.
Piotr Kalinowski
