Ekstra szychta - abo
- njy zapomnymy historie naszego rejonu
Dziwne rzeczy dzioły sie w Zaglymbiu Ruhry w nocy ze soboty na njydziela. Choć pora
jusz boła późno - autobusy, pociongi i inne środki ogólnego transportu - połne ludzi, tak, choćby kożdy szoł na
nocne podchody.
I prawie ze tak boło.
Juz trzeci ros z rzyndu - w sobota 12 lipca wystartowała "nocno szychta" dlo miłosników historii kultury
przemyslowyj w Zagłymbiu Ruhry. Mjyndzy miastym Hamm - po wschodnij stronie - a Duisburgym - na zachodzie naszego
"Gorka wynglowego" (Kohlenpott) - jak popularnie nazywomy Ruhrgebiet - wto kupioł za niywielko suma specjalny
bilet - mog od popołednia w sobota, do prawie rana w njydziela, jeżdżonc krojc ond kwer - szpecjalnymi liniami
autobusowymi, a i tysz wszyjstkiymi innymi środkami komunikacje - zwiedzać ponad sto zachowanych obiektów przemysłowych
kultury tego regionu.
Kopalnia "Ewald"
I tak w njydowno zawarty kopalni "Ewald" w Herten, szło sie łobejrzeć
wnyncze kopalni (budynki na powjyszchni) - kero jeszcze njy tak downo wypełniono boła larmym roboty i marasym pyłu
wynglowego. Teroski - łażonc po podszybiu, wzdłuż płuczki, abo kole rygałów na lampy i maski w lampiarni, szuko
sie po kontach tych, co codziynnie sjyżdżali na dół do roboty. Teroski trefi sie siedzoncego w jakimś koncie
artysty, kery kryklo wonglym na biolych papiorach, abo idoncego po taśmociongu - jusz njy transportujoncego wynglo -
saksofonisty, kerego muzyka roznosi sie echem w pustyj wielkij hali.
Czorno i ciymno
Szło tysz połazić sie po żelaznyj wannie, do kery kedyś wpływały szify,
podnoszono pora metrow na wjyrch. Historyczno jusz śluza we Waltrop, jak jom w 1898 łotwjyroł som Kaiser Wilhelm,
bola majstersztykiym sztuki inżynierskij.
Sluza we Waltrop
W muzeum górniczym w Bochum - witajom cie tradycyjnym "Glück auf" - i możesz
pojechać "na doł"- kaj pokazujom jak wydobywali wyngiel i rudy w czasach , kedy Ruhrgebiet wynglym słynoł.
Wto chce, jedzie na wjyrch - na wieża wyciongowo - skond podziwio nocny łobroz Bochum i łokolicy.
A na koksowni Hansa abo Zollverein - można sie boło poszpacyrować po piecu koksowniczym - a przi łokazji posuchać
muzyki czonych bymbnistow z Afryki.
Wto mioł głód, mog sie posilić skważonym wurstlikiym, a to tego wypić szklonka
zimnego piwa.
Zollverein - Essen
Coby łobejrzeć choćby czynść z tych atrakcji - poczeba napweno pora dni. Ale
inicjatywa ta dowo możliwość "posznupanio" - a potym głymbszego poznanio zachowanych objektów należoncych
do łobrozu tego regionu.
Wto wjy - może kejsik znojdzie sie wjyncyj "chorych" na Ślonsku - i zacznom bardzij intynsywnie jak
dotychczas robić cojś w kerunku uratowanio czynsto njypowtarzalnych obiektów przemysłowych.
Bo na pewno - jak widzymy to tukej - bydom łone - te zostawione przi życiu zabytki kultury przemysłowyj - wdziynczne
mieszkańcom przemysłowego (jeszcze) Górnego Ślonska.
Tusz ratujymy ślonske zabytki techniczne - abo njy ?
Problym zachowanio dlo prziszłych pokolyń Ślonzokow (a i dlo goroli tysz), obiektów,
charakterystycznych dlo obrazu tradycji ciynżkij roboty na Górnym Ślonsku, leży mi - jusz ot poru lot - na sercu.
Bes tosz probuja tym tymatym zainteresować ludzi, kerzy tysz widzom to, tak jak jo. Ale tak sie skłodo, co jak na
razie mało komu świto w gowie, co cza by teroski - a niy za poradziesiont lot - cojsik w tym richtongu robić.
Próbowoł ech bez ślonsko prasa (DZ; Trybuna Śląska), łobudzić zainteresowanie tom sprawom. Ale - jak widza -
niebardzo jest to tymat, kerym sie wtojś chce zajonć.
Przi rozmajitych łokazjach - jak choćby spotkaniach ze “rzondzoncymi” miastami (Bytom) - abo regionami (powiat
Wodzisław Śląski) - z kerymi momy tukej w Recklinghausen partnerstwo, godoł ech na tyn tymat. Ale reakcje som prawie
take same. Z jedny strony prziznowajom mi racja, co cza tukej cojsik zrobić (burmiszcz Wodzisławia; starosta powiatu
Wodzisław) - ale kożdy godo zaroski o piniondzach. Co ich na take rzeczy ni ma, co som ważniejsze problymy z kerymi
majom ci ludzie do czynienio i tak dalij. Napewno cza i to zrozumieć. Ale czynsto idzie przi takich projektach - na
poczontku - o ludzi z inicjatywom. Bo jak nikogo to njy interesuje - to i piniondze nic nie pomogom.
Napewno njy mo synsu zrobjynie we wszyjstkich bylych kopalniach abo hutach sal koncertowych abo muzeów. Ale pora
procynt tych obiektów jest w swojim charakterze i znaczyniu bezprzikladowe - i beztosz powinno sie je ratować.
Moga sie forsztelować, co za piniondze, kere stojom do dyspozycji na restrukturyzacjo i przeszkolynia zwolnionych górnikow,
dało by sie jakijś ich procynt przeznaczyć na płacynie ludzi zajmujoncych sie zakonserwowanjym obiektów wartych
zachowanio. Miało by to tysz i pozytywny aspekt, bo może poraset ludzi znodło by - choćby na jakiś czas - robota, i
njy musiałoby zabijać czasu przi piwie.
Myśla, co cojś takigo winni som rzondzoncy teroski w Polsce (i na Ślonsku) tutejszym ludziom, kerzy bes
dziesiynciolecia, swojom robotom uczimywali gospodarka “socjalistycznego PRL”.
Inicjatywa zrobjynia konkursu fotograficznego, w kerym tymatym bołby krajobraz przemysłowy Górnego Ślonska, kero ech
jusz przed jakimś czasym zaproponowoł, nie znodła zainteresowania. W województwie w Katowicach - pedzieli mi, co
przi Sejmiku Ślonskim flojś zajmuje sie dokumyntacjom fotograficznom - ale nikt njy mog mi pedzieć fto to taki - i co
łon tam praktycznie dokumyntuje. A w końcu taki konkurs dlo amatorów - njy wymago wielkich piniendzy na ewentualne
nagrody. Ale wtojś musi sie tym zajonć - i tukej leży problym!
Inny problym, to sprawa statusu prawnego.
Konserwator wojewódzki z Katowic - prziznoł we swojim wystompieniu na niedownyj konferencji naukowej, kero odboła sie
w ramach prezyntacji Górnego Ślonska w Zaglymbiu Ruhry (pisoł ech o tym do ślonskich gazet) - co czynsto nie mo on
szansy zastopowania wyburzynia obiektow poprzemysłowych - bo formalni właściciele tych obiektów (wto to je - njy
pedzioł) - i tak robiom co im pasuje. W tyn sposób poszoł “pod buldożery” wielki piec huty Kościuszko w
cyntrum Chorzowa - choć istniejom plany zagospodarowania terenów poprzemysłowych Chorzowa dlo celów rekreacyjnych -
o czym godała na tyjże konferencji pracujonco nad tym projektym doktorantka politechniki w Aachen - Monika Karmańska.
Z drugi strony - kej znojdzie sie w końcu poru “chorych”, kerzy probujom cojsik zrobić - czaskajom oni
gowami o mur biurokracji - co napewno njy noleży do zajync przijymnych. A jak wrescie PKP z Warszawki zgodzi sie na
ratowanie kolejki wonskotorowy - to pokazuje sie, co szyny jusz downo ftojś ukrod.
I takich przikładów je napewno wjyncyj.
Problymym jest tysz tukej faktor czasu. Bo jak kedyś bydom może piniondze i ludzie, kerzy by sie tym zajynli - to njy
bydzie jusz nic do ratowanio. A budynek supermarketu zbudowany na splanowanym terynie byłyj kopalni - to napewno żodyn
obiekt ślonskij kultury przemysłowyj.
Stare maszyny wyciongowe, abo kompresory - jak na prziklad w chorzowskich Azotach - kere
jeszcze pora lot tymu boły w ruchu - stanowiom skarby, kerych njy znojdzie sie jusz nikaj na świecie - powinny
znalyjść odpowjednie miejsce jako “erba” ludzkości.
W końcu i na Górnym Ślonsku mogby powstać kompleks wpisany na lista obiektów spadku kultury światowyj UNESCO - tak
jak to jest z kopalniom i koksowniom “Zollverein” w Essen - w Zaglymbiu Ruhry.
Na razie jest ech jeszcze optimista - ale poleku coros mniejszy.
Może przidzie mi dożyć czasu - kedy i mjyndzy Mysłowicami, Rydułtowami i Gliwicami bydzie “leciała”
ekstra szichta", propagujonco kultura przemysłowo na Górnym Ślonsku.
Koncert na grubie
Tukej u nos w "gorku wynglowym" lecom jusz od poru lot imprezy kulturalne -
jak koncerty - kere łodbywajom sie w halach zawartych jusz kopalni abo hut. I tak w bylyj "Kaue" -
przebiyralni do górnikow kopalni Augusta-Victoria w Marl, z keryj zrobiono sala koncertowo (w czornyj czynści) i mało
restauracjo (w biołyj czynści), akustyka jest bardzo dobro, tak co wystympujom tukej znane orkestry symfoniczne i
kameralne.
W ramach tegorocznego festiwalu muzyki klasycznyj (Klassik Festival Ruhr), organizatorzy wpadli na jeszcze jedyn - po
mojymu bardzo interesujoncy - pomys.
W niydziela 27 lipca odbyndzie sie tysz na terynie tyj kopalnie koncert - ale tym razym pod ziymiom. Bydzie to koncert
fortypianowy, z programym Chopina, Liszta, Rachmaninowa, Beethovena i Czajkowskigo - a grać bydom Marcus Kretzer, Jana
Prjaszennikowa, Oleg Poljanski i Anna Malikowa.
Zaplanowany boł jedyn koncert - ale co boło wiela chyntnych - bydom w sumie cztyry koncerty.
Klawjyr bydzie zwieziony na doł - a suchacze pojadom szolom na poziom 1020 metrów. W przerwie koncertu bydzie szło
sie zjejść i wypić cojsik małego - a przi łokazj i połoglondać chodnik.
Po mojymu take inicjatywy udowodniajom - co zachowane obiekty poprzemysłowe mogom nawet dować piniondze, a njy ino
zawodzać.
Cza tu pedzieć, co jusz i festiwale w poprzednich latach - kere odbywały sie tysz mjyndzy innymi we halach maszynowni
kopalń (Dortmund), halach magazynów zielostwa (Marl), abo w byłyj odlywni (Duisburg), miały komplet publiki - choć
bilety na koncerty niy boły tonie.
Wto wjy, może i na ślonskij scynie kuluralnyj wpadnie wtojś na podobno ideja. Napewno znodło by sie gynuk publiki,
kero by na take koncerty prziszła.
Czego wszyjstkim - a i sobie tysz - życa.
Wasz Marjanek
