Eduard August Schroeder in Teschen – w
Cieszynie
1852 – 1928
Wielki Uczony i Poeta
„Er war ein braver Schlesier von echtem Schrot und Korn“ On –
E.A.Schroeder był uczciwym, z autentycznóm głowóm i charakterym Shlonzokiym. To słowa wypowiedziane przez dzkolnego
kolege i „dumnego przijaciela“, starego cieszyńskiego proboszcza Monsignore Sikora nad grobem (19.Feber
1928) w polskiej czynści Cieszyna, uczonego w Prawie i Poety – Eduardá A. Schroederá, a przypmniane w
30.Rocznica śmierci, w „Beskiden-Kalender 1958“.
Wtedy też Mons. (Prałat) Sikora postawił pytanie: “Wo ist das Ehrengrab der
Gemeinde?” – Dzisio (2003 rok) kikadziesiónt lot późni trzeba mocno to pytani dali stawiat´. Kaj te
pomniki – dynkmale pamiynci poświyncone E. A. Schroederowi w rodzinnym mieście Cieszynie suom (są)?! Czy to mo
byt´jyno anonimowo chocioż okazała familijno kamiynica Schroederów przi Gł. 7 (kiknij Echo Slonska Nr 3 –
01/2002) zajynto przez obcych i okuto w cudze tablice pamióntkowe kierych nie chce – gańba mu dźwigat´ na
sobie – polski Dom Narodowy z sómsiedztwa? Właściwie anonimowa – uwaźny obserwator zauważy jednak na
eleganckim wykuszy ozdobne tzi literki E A S niezauważone przez najzlowaczny cieszyńskich, kierzi skutecznie poskuwali
wszystkie insze oznaki historii europejskiej tego miasta.
Teschen muss stolz auf Ihn sien und Ihm stets vollste Dankbarkeit bewahren –
Cieszyn musi być Dumny z Niego (nie mylit´z głupotóm – dumm – jak to jest obecnie) i stale wdzięczność
Mu okazywat´. To słowa też z 1928 roku. Ale już wtedy polskóm i w Warszawie Piłsudskim, a nad grobem nie było
przedstawicieli władzy – na Ratuszu nie było też wielu innych zasłużonych dla Cieszyna – dzisio trwo
kontynuacja. Schroeder zostoł wymazany z umysłów i pamiynci Cieszyńskigo Shlonska.
Dzisio chciątoby sie zapytać, czy do Europy móm wracat´ przez Irak? I tam w
wykopaliskach szukać Prowd Schroedera? – Łatwej przenieść te obecnie tablice, na ściany Domu Narodowego a na
kamienicy Schroederów umieścić tablice upamientnienia Ich Familii zaś na piętrze zrobić Muzeum Jego dokonań i
tamtych czasów. Tak na pewno postompino by we Wiedniu a nawet Krakowie gdyby był obywatelem tych miast. Ksiynstwo
reciborskie mo swoigo Eichendorfta a cieszyniskie?? Kaj ulica Schroedera, platz, pomnik, nazwa teatru, uczelni
ekonomicznej???
Cofmy sie teroz do lot ´80tych XIX wieku. Schroeder jako już dojrzała i doświadczona
osoba – ukończył Cieszyńską Szkoła Główno oraz Katolickei Gimnazjum, młodość spędził w Trzanowicach
gdzie ojciec był zarządcom majątku arcyksięcia, a potem kilka lat spędził w Bawarii i na Węgrach (Ungarn) gdzie
na życzenie ojca poznawał tajniki handlu książkami – wraca do Cieszyna gdzie w Rynku Gł. 7 uruchomił
ksiyngarnie z czytelnióm.
Prowadził też działalność wydawniczą, wadając np. z okazji setnej rocznicy
podpisania układu pokojowego w Cieszynie w 4. Wojnie Shlonskiej miyndzy Prusami a Austrią – Fryderykiem II a
Marią Teresą.
Der bairische Erbfolgekrieg und der Friede zu Teschen autor k.k.Professor Karl Radda
– Verlag von Eduard Schroeder 1879.
Wojna - Krieg. Do Shlonskiej Ostrawy pod koniec października 1778 roku wtargnęło
10000 wojska pruskiego. Doszło tam do starcia a potym wojsko sie wyocfało. Król pruski wyjechoł do Wrocławia
(Breslau) – wojsko zostało w Opawie (Troppau). Później 13. maja 1779 zawarto pokój w Cieszynie. Austrii
przipodł drobny skrawek terytorium bawarsko – austrieckiego oparty o rzeka Inn. (Karl Radda, Gottlieb Biermann,
Anton Peter – owcześni trzej znani historycy cieszyńscy)
W tym okresie jest też Schroeder redaktorem wydawanego w Wiedniu (Wien) czaopisma
„Central – Anzeiger für den Öster.-ungarischen Papier-handel“. Jest też jednym z inicjatorów i głównych
organizatorów Śląskiej Krajowej Wystawy Przemysłowej i Rolniczej w Cieszynie w 1880 roku – która była przeglóndem
gospodarczych wyników Ślonska austriackigo a właściwie całej ;onarchii Austro-Węgierskiej. Była ona zorganizowana
po wystawie powszechnej w Wiedniu w 1873 roku. Die 1.Gewerbe-, Industrie-, Land- und Forstwirtschafts- Ausstellung in
Teschen.
Ale jednak, Schroeder jako już dojrzały, doświadczony mężczyzna po Wystawie i po śmierci
ojca zamyka ksiengarnie w Cieszynie i rusza do Wiednia by w 1881 roku jako nadzwyczajny słuchacz Uniwersytety Wiedeńskiego
studiować „pilnie i z zapałem“ Jurisprudenz und Staatswissenschaften (n prof. Karl Menger`a) –
fakultet Nauki o Prawie i Państwie. (Z Wiednia do Bogumina od 1847 roku prowadziła już linia kolejowa a z Bogumina
do Cieszyna od 1870 roku – Schroeder´owie – ojciec, też byli bardzo zaangażowani w rozwojklei w tym
regionie)
Studiujonc pilnie E.A. Schroeder w roku 1884 wydaje piyrwszo akademicko Praca Naukowo:
Der Unternehmer und der Unternehmergewinn, vom historischen theoretischen und
praktischen Standpunkt – Wien 1884
W roku nastympnym wydaje podryncznik Volkswirtschaftslehre – Nauka gospodarki/narodowej
– Stuttgart 1885 i jeszcze w tym samym roku drugie ugruntowane wydanie pod nowym tytułem Die politische Ökonomie
- Verlag Stuttgart 1885. Była to książka kiero też i jako podryncznik uniwersalny przez wiele lat służyła
studentom szkół wyższych – trzecie wydanie było jeszcze w Lipsku w 1897 roku Przyniosła ona – tłumaczona
na wszystkie europejskie języki – wielkie uznanie w świecie, w tym zaproszenie do ojbęcio katedry na
Uniwersytecie w Waszyngtonie.
Niżej strona tytułowa oraz spis treści (Inhalt) dajoncy poglónd na wartość tego
podryncznika sprzed 120 lot!
Po zakończeniu studiów w 1885 roku wraca jednak jako „zwracający uwagę
naukowiec“ do ojczystego miasta. Jest wierny swojemu Haymamt (Heimat), kocha swoje Beskidy, Natura, wendrowanie i
swoje rzeki przedewszystkim – całym sercem. Rezygnuje więc z propozycji Waszyngtońskiego Uniwersytetu i zakłodo
w Cieszynie w 1886 roku piyrwszo prywatno szkoła Handlowo jeszcze w starym familijnym budynku (Rynek Gł. 7 –
wtedy Demelplatz). Włónczono sie też do pracy wielu stowarzyszeń m.i. Towarzystwa Gospodarczego, był też
dyrektorem prowadzonego przezeń Banku, jest też później przez kilka lat nauczycielem w innych cieszyńskich szkołach
o profilu handlowym i przemysłowym.
Zakłada też -Jagd– und Fischereischutzverein für Ostschlesien - Towarzystwo Łowieckie
i rybackie – kiere było poczóntkiym do regulowanio zasad polowań na zwierzyne i odłów ryb na Shlonsku cieszyńskim.
Kuknij też do Echo Slonska Nr. 11/2003.
W nastympnym odcinku: Powrót do 1880 roku – September – Wielkokrajowo
Wystawa Rolniczo i Przemysłowo w Cieszynie z Hymnem „Mein Schlesien“ oraz lata 90. und das Hauptwerk
– Das Recht der Freiheit
Mai 2003
Ewald Bienia
