Keine Grenzen
W mojih ukohanyh Uogewnikah S’loonskih doczkali My sie nareszcie akadymikoow.
Pryndzyj tyrz jurz My ih mjeli, tela rze trefjali sie w pojedynka.
Terosko moomy couko grupa.
A tak rihtig, grupa Duszpastyrstwa Akadymickigo „Fakla”.
Fakla jak wjymy dowo durzo s’wjatua, rozjas’nio c’mok. Naszo akadymicko grupa hce
przekazowac’ s’wjatuo Kultury i Nauki, coby ludzke serca w Uogewnikah boouy czue na to co pjykne i prowdziwe.
Bo w Pjyknos’ci i Prowdzie howjoom sie Poonbooczek. We Palmowo Niydziela zaproszali na spotkanie z
Jackiem Kurkiem, historykym ze S’loonskigo Uniwersytyjta.
Mooj doomowy sztudynt, cera Anka, mjaua wtynczos zajyn’cia na zauocznyh studijah i niy poradziooua
tam is’c’. Bez to wysuaua Mje. Wys’cie przeca Uojciec tyrz soom akadymik, hoc’ ino czuoonek
koryspoondynt, ale za to ze TUV Akadymji! – pado.
Darmo sie boouo tego wypjyrac’ i zapjyrac’ Prowdzie.
A rze na dodatek, tymatym spotkanio booua postac’ buogosuawjoonego Joozefa Czempiela, rodym z
Joozefki, patroona naszego Dekanatu i Parafijalnego Uos’rodka Kultury i Sportu – to`h sie niy dowou dugo
wyciskac’. Zresztoom mjyndzy modymi, ale niy ino, rod przebywoom.
Ciekawjyu Mje tyrz soom Prelegynt, kerego uowoce wydajnyj roboty doo Mie jurz pjyrwyj dolatowauy we
roorznyh zortah i z rostomajtyh stroonoow. A to jako „Hajduczaniny” – mjesiyn’czniki
spoueczno-kulturalne z Wjelkih Hajduk, kaj soom Uooni naczelnym Redaktorym.
Na tyn przikuod podoom hocia tyn uostatni, kwjetnioowy noomer, kaj je drugo tajla uosprowki ze Jorgym
Gorzelikiem, przedstawicielym Ruhu Autoonoomje S’loonska – „Po co koomu Norood S’loonski?”.
I ze zahyntoom do przeczytanio ciekawyh dwooh ksioonrzkoow, z keryh na uokuadzinie jednyj s’nih
snod`eh fotografjo znajoomego mjejsca w Hropocowje, znajoomo budka przi Familokah na eku, kaj boouy do niydowna
nojlepsze lody we soomsiectwje, i drugi - Ludwika Zogały „Doom mojigo urodzynio”, kero Mi jurz pryndzyj
sprawjoou kamrat Pawou spod Ruhu.
Przedmowa doo niyj napisoou tyrz Jacek Kurek. Jako stary akadymicki szpok wjedziou`eh, irze trza sie
naszykowac’ na dyskusjo, bo taki je cel korzdego akadymickego spotkanio.
Ponuhto`eh we internecu, coby poczytac’ uo Naszym buogosuawjoonym Joozefje. Ale tyrz uo Jego
promotorah we wyniesiyniu na uoltorze. Nojbarzi spodobauo Mi sie powjedzynie inkszego Joozefa – Holznera,
przipoomniane
przez Mojigo imjynnika, bo tak tyrz moom na druge, Ignacego Jeża – Biskupa, ze moonografje uo s’wjyntym
Pawle, na kere rzeh tam trefjoou. „Die Heiligen sind keine Wachsfiguren, sondern wachsende Figuren” –
S’wjynte to niy soom figury ze wosku, ale Postacie, kere majoom we naszyh uocah ciyngjym wzrostac’.
Wjelu jurz mooguo z bliska sie przigloondac’ wzrostaniu Postacie Joozefa Czempiela. Bydzie Uoon
wzrostou i We Naszyh uocah, ze coroski lepszym Jego poznaniym, ale
i ze rosnooncym Jego kultym. Uostou Noom przeca dany, ale i zadany. Szykowou`eh sie tyrz na dyskusjo uo
prawah i uobowjoonzkah historykoow.
A to z racje zawodowyj profesje Prelegynta. I tukej ze poomocoom prziszou Mi inkszy Biskup –
Herbet Bednorz, kery doradzou taki sposoob realizowanio programoow: Zwyczajne w nadzwyczajnyj formje. Toom
nadzwyczajnoom formoom dloo Mje boouo wystoompjynie na spotkaniu we szatah advocatus diaboli.
Wjym, irze rzodyn historykoom niy moge uodebrac’ Prawa do uobnorzanio Prowdy, nawet tyj
nojstraszniejszyj, nojpilniyj strzerzoonyj, bo zagrorzajooncyj Wuadzy.
Ale My soom uod s’wjyntego Jana Nepomucena i przez to szczegulne moomy Prawo w tyj mjerze. Zadowac’
niywygodne pytania korzdyj Wuadzy i korzdymu historykowi.
Bywali w niydownyj jeszcze przeszuos’ci historyki, rehtory i naukowce, kerzi legitymowali swojym
filerym abo suowym zafauszowania s’loonski przeszuos’ci, podowane niy ino w gazetah, ale i we podryncznikah.
Historjo jak to kerys’ uokrys’loou, bywo sugusym Wuadzy.
Niy przistou`eh tam tyrz na propozycjo coby My godali ino po polsku. Kej My soom S'loonzoki, to bydymy
prawic' po s'loonsku!
Aby tu, w mojih ukohanyh Uogewnikah S’loonskih! Pogodoomy ze soboom, to inksi sie cegos’
przy tym nauczoom.
Tak jak My to robjymy uod lot, bo muszymy, we Jejih jynzykah. Przeca s'loonsko Godka to je nasza
Muttersprache, Jynzyk z Maminego serca.
Jurz biskup Bernard Bogedain guosiyli, irze S'loonzoki majoom Prawo suhanio i rzoondzynio we Jynzyku, kery uznowajoom za
swooj, Jynzyku swoji Familije i Wjary.
Tyla, irze niy mjarkowali Uooni co s'loonski djalekt, bliski jynzykowi polskymu, niy je przeca jednym i tym samym. Irze
mo swoje wuosne korzynie.
Wedle Mje, to i Uooni prziczyniyli sie do teroska trwajooncyj poloonizacje S'loonzokoow. Bez swoja niywjedza? We sprawje
uojczystego Jynzyka, Prawje korzdego Cowjeka do wolnego wyboru w tyj mjerze, swobody we Jego urzywaniu, uczyniu sie Go
we szkouah i stosowaniu we rzyciu publicznym mjyndzy Polokami i Niymczmi niy boouo i niy ma zwady.
Hocia i doo nih dohodzioouo jak mjyndzy ksiynrzoskamu w Jejih ksioonrzkah:
z 1913 r. "Schule und Kirche im Sprachkamfe der Ostmark" (Szkoła i Kościół w walce o
język na wschodzie państwa) - ks. Rasska i
z 1919 r. "Das Recht auf die Muttersprache im Lichte des Christentums" (Prawo do języka ojczystego w świetle
nauki chrześcijańskiej) - ks. ks. Czempiel i Szramek pod pokrywkoom mjana "Makkabaeus" (Machabeusz).
Ale dali rzodno stroona nic niy robi w sprawje Naszego Jynzyka.
Jynzyka S'loonskigo.
Bez to moga pedziec', irze Polokoom i Niymcoom jednako daleko w tyj mjerze do S'loonzokoow. Niy majoom z Nami wspoolnego
Jynzyka!
Bez to irze Im Go niy trza?
Przeca Ih dzieci czynsto wjyncyj godajoom po s'loonsku, niz'li we Jejih i Waszyh Jynzykah literackih "wysoki"
zorty.
Czy to Ih niy zastanowjo?
Moom ciho nadzieja na to, irze co ksiynrzoszki popsuli i naszkodziyli, teroski nareszcie naprawjoom.
Bydzie tak? Czy Mi sie ino tak zdo?
Take Mje naszuy mys’li po przeczytaniu ksioonrzki, kero Mi podarowou za moja niywdziynczno rola i
aktywnos’c’ we akadymickym dyskursie Szanowny Prelygynt dr Jacek Kurek – pt. „ŚLĄSKI
MACHABEUSZ Ksiądz Józef Czempiel i jego parafia” ze autorskoom dedykacjoom:
„Z nadziejoom, irze Mjyuos’c’ do Doomu je jednym z wymjaroow czuowjeczyn’stwa”.
Napisou tak, bo`h przipoomniou Jego suowa z przedmowy do Zogauowyj ksioonrzki.
„Doom Mojigo urodzynio – czyli jak szukou`eh hajduckih korzyni jest zatym w pjyrszym
rzyndzie s’wjadectwym Mjyuos’ci do lokalnego S’wjata, ale jest tyrz wskazoowkoom, dlo korzdego, kery
pragnie poznac’ swoje korzynie, swoja nojbarzi osobisto przeszuos’c’, ta historijo, keryj rzodyn
inkszy napisac niy moge.”
A rze dzisiejsze i downe Dolne Hajduki to teryny pool downego dwooru ze Dolnyh Uogewnik, godzi sie, coby
hajducke korzynie mjanowac’ korzyniami uogewnickymi.
Uod teroska, razym z nowyj gyneracje historykami i pod patroonatym buogosuawjoonego Joozefa Czempiela,
rdzynnego S’loonzoka, bydymy to musieli na nowo zacznoon’c’ robic’.
A w dohodzyniu do Prowdy lrzyj Noom sie pudzie ze s’wjatuym „Fakle”. Keine Grenzen,
jak s’pjywo jurz po coukiyj Europje rooutfuks z „Uoonyh Trzeh”.
I rzodnyh - ani rubyh, ani ciyn’kih - krysek.
Antoni Respondek
