Echo Slonska

[ECHO ŚLONSKA] [FORUM] [SERVIS] [ŚLONSK] [RUCH AUTONOMII ŚLĄSKA]

KONTAKT


11_02/2003		ECHO ŚLONSKA


« nazot «

Denn Karneval gibt es nur einmal im Jahr
Przeca ros w roczku momy karnawał

Karneval am Rhein! - karnawał nad Rynym

Ta tradycja jusz łot 100 lot – w unifotmach jak za Starego Fritza w Prusach, kaj i my w Slonsku byli, i tak sie łostało w kitlach żołto-niebieskich w farbach Slonska - tes widzymy.Pszet popielcym w poniedziałek je tzw. Rosen-Montag na Westfalii i Nadrynii, w Saksoni, kaj je wolne łot roboty – i idzie sie na Rosenmontag-Zug , pochod. Wszjyscy sie wygupiajom, śpiewajom, sie całujom, kożdy je pozytywnie przijaźnie nastawiony. Ale i wytykajom w wicach, co leży im na sercu. Tu niy cza sie fstydzić, mogiemy walić ślonskom gwarom wiela cza – na tym tysz polega karnawał – czuć sie jak u siebie w doma – DOMOWINIE, eli w Heimacie.

Teroski pozwalom sie Wom dać pora karnawałowych śpiywek, kiere jusz 10 lot śpiywom w chorze mynskim Bayer-Leverkusen Tematyka jest życiowo: o miłości, tradycji, przywionzaniu do miasta, miłości do Heimatu, jak u Wos do DOMOWINY, tam kaj sie urodziliście. Ci co na Slonsk przyszli, je to dlo nich tzw: „mało Łojczyzna”, kaj walczom o forsa, robota, stanowisko, politykujom, po prostu walczom o przetrwanie– stont ta Łojczyzna – mało. Przibysze, czyli ci z tej „małej” niy kfapiom sie do miłość do tyj ziymi – jak to pokazujom te pieśni. Na Wos spoczywo łodpowiedzialność – dalij ta tradycja kultywować – jak to poniżej pokazuja! Alym jes rot, isz wiycie, ło co idzie f karnawale – Hellau Wos witom, i se pośpiywomy:

Ov krüzz oder quer,
ov Knääch oder Häär
mer losse nit, un losse nit vum Faster leer´!
A ju ja, a ju ja, jetz gehts wieder ju ja,
jetz jeiht et loß!
Denn einmal nur im Jahr ist Karneval,
ist Karneval am Rhein!

Abo na kszisz,abo na szago
eli to chlopek eli panoczek
My niy dopuszczymy bys ta noc szalu opuscil
A ju ja, a ju ja, teroski zas robiymy a ju ja,
teroski idzie na fest!
Przeca ros w roczku je karnawal,
e karnawal nad Rynym

Ja das ist Köln,
die schönste Stadt am Rhein!
Und nur in Köln – da möchte´ ich immer sein.

Ja, to je Kolonia
nojgryfniejsze miasto nad Rynym!
I ino w Colonii – tam chca zawdy byc.

Nüngzehnhundert Johr
steiht uns´ Kölle am Rhing
Nüngzehnhundert Johr
Sin mer jeck am Rhing!

Dziewiyntnoscie wiekof
stoji dlo nos Colonia nad Rynym
Dziewiyntnoscie wiekof
Som my zwariowani nad Rynym.

Laache, bütze danze,
springe dun mer jo hück,
noch ens hundert Johr,
levven andere Lück!

Smiychy, kusiczki i tance,
nie lopuszczajom nos dzisioj,
choc po stu rokach,
zyjom tu insze ludzie.

Wasser vun Kölle es jot
Oh leever Jott jevv uns Wasser
- denn janz Kölle – hätt Doosch!
Oh leever Jott jevv uns Wasser
- un helf uns uss dr Nut!
Dat Wasser vun Kölle es jot!

Woda z Colonii je dobro
Oh kochany PonBoczku dej nom wody
- bo calusko Colonia – mo pragniynie!
Oh kochany PonBoczku dej nom wody
- i pomoz nom f tyj biydzie!
Ta wodzicka z Colonii je gut!

Et gilt et Brauchtum zo bewahre
Dat uns jo all am Hätze Litt,
et gilt et Brauchtum zo bewahre
weil et nor einmol Kölle jitt

Som bogactfa kiere cza chronic
to nom wszyskim na sercu lezy,
som bogactfa kiere cza chronic
bo tyz ino jedna Colonia istnieje.

Jede Stäin en Kölle ess e Stöck vun deer
Jede Stäin en Kölle zeug vun Ruhm und Ehr´
Mag einer Laache un meint dat wör gestrunz,
en jedem Stäin vun Kölle lääv e Stöck vun uns.

Kozdy kamiyn w Kelln je czonstkom i tfojom
Kozdy tyn kamiyn pokazuje slawa i honor
Polub sie smioc i miej usmiych niy na pokaz
Jak kozdy kamyn zyje sfom troszkom lot nos.

Loor ens Düx noh Kölle,
vum Zauber bess de Platt
Em Dunkele, em Hell
wie schön ess doch uns Stadt!

Paczonc s Deutza s jednyj stony Rynu na drugo, na Köln
jego lurokym som my sami tyz loczarowani
czy je ciymno, eli dni,
O jak gryfne je pszeca nasze miasto!

Colonia, du wunderschöne Stadt am Rhing,
beß unvergesslich däm, dä einmol dich gesinn,
Die Hüs´cher bunt om Aldermaat
Sin zeuge kölscher Eigenaat
Et süht grad us em Dunkele,
als wören se am schunkele
se stonn su Kromm un scheef
als wör´n se immer en d´r Seef
Colonia

Colonia, ty cudowne miasto nad Rynym,
niy zapomnianym tym co cie ros widzieli
Te domki kolorowe na Starym Miescie
Co sfiatczom o jednorazowosci tfojej
Widzymy je teraz o zmroku,
jakby sie wszysko kolysalo
jakby stoly ksziwo i na ukos
jakby wdycki byla podchmielono ta
Colonia

10.

Dat Glocke spill vum Rothunsturm.
Hät´ne wunderschönen Klang!
Dat Glocke spill vum Rothunsturm
Künnt ich höre stundelang
Üb´ immer Treu´ und Redlichkeit,
wie klingk dat doch su schön
wenn et och av zo donevven häut
sin dat echte kölsche Tön

Dzwony bijom i grajom na ratusza wiezy
Czy niy majom one cudownego klangu!
Dzwony dzwiynczom na ratusza wiezy
Moglbych tak sluchac godzinami
Zawdy som nom wierne i poczciwe,
jak to sie piyknie slucho
kiedy sobie lod czasu do czasu rypnom
bo to som richtig z Colonii tony.

11.

Am Dom zu Kölle, zo Kölle am Rhing
Do klinge de Glocke su prächtig un fing,
He wolle mer blive, he sin mer zo Huus
He kritt uns kein Deufel, kein Deufel eruus

Pszi katedrze w Kelle, w Kelle nad Rynym
Tam dzwinczom se dzwony tak dumnie i fajnie,
Tu chcymy lostac, tu my som i w doma
Tu niy dostanie nos zodyn diobol, zodyn z inszych.

12.

Ich möchte zu Fuß nah Kölle jo’n
Wenn ich su an ming Heimat denke
Un sin d´r Dom su vör mir stonn
Mööch ich direk op Heim anschwenke
Ich möchte zu Fuß nah Kölle jo’n

Wola po bosoku do Kelle isc
gdy o mojyj Domowinie mysla
i widza wtedy, isz katedra pszedy mnom stoji
hca wyrtko isc, choc tam moze i tysz niy pewnie
Chca po bosoku do Kelle dreptac.

13.

Agripina Agripinensis,
wenn da ding Pänz sühs, bes´ de vun de Söck
Agripina Agripinensis,
wenn da ding Pänz sühs, hält´s do uns för
doch dat ess no einmal Mode hück,
un mer han jo och en jecke Zick
Agripina Agripinensis.

Agripina, ty staro rzymsko Agripinensis
jak widzisz sfe dorosle dziecka, jezes w zocy
Agripina, ty staro rzymsko Agripinensis
jeckjak ty tfe dziecka widzisz, ze my zwaryjowani?
tak to stalo sie tysz modom dzisioj,
i momy, tak momy ten zwarijowany piykny czas
Agripina, ty staro rzymsko moneto – dynarze!

14.

Kumm, loss mer fiere, nit lamentiere
jet Spass un Freud,
dat hät noch keinem Minsch jeschad.
Denn die Trone, die do laachs,
musste nit kriesche.
Loss mer fiere op kölsche Aat.

Poccie, pofajrujmy i niy lamyntuj
troszka szpasu i uciechy,
Co jesce zodnymu czlekowi niy poszkodowalo.
Bo tfoje placzki ino ze smiychu,
A niey s beczynio sztamowac majom
Pofajrujmy na sposob jak w Kyln.

15.

Echte Fründe ston zesamme,
ston zesamme su wie eine Jott un Pott.
Echte Fründe ston zesamme,
es och dih Jlück op Jöck un läuf die fott.
Fründe, Fründe, Fründe en dr Nut
Jon´er hundert, hundert op e Lut.
Echte Fründe ston zesamme,
su wie eine Jott un Pott.
ciala.

Prowdziwe pszijaciele czimajom razym,
Czimajom cusamyn jak Bog i Gornek
Prowdziwe kameraty czimajom ze sobom
Nawet kiej szczynscie je w drodze abo ci uciyklo.
Kumple, kumple, przijaciele zawsze w poczebie
Setki lot, jak ta staro miarka do mielynia bonkawy
Prowdziwe Frojndy czimajom cusamyn,
Jak Bog dlo nasego ducha i gorczek jodla dlo

16.

Dicke Mädchen haben schöne Namen
Heißen Tosca, Rosa oder Carmen
Dicke Mädchen machen mich verrückt
Dicke Mädchen hat der Himmel geschickt!

Pulchniutke paniynki majom gryfne namen
Nazywane: Tosca, Rosa czy Carmen
Grubiutke paniynki robiom mje zwaryjowanym
Pulchniutke paniynki z nieba nom zeslali!

17.

Aber heut – sind wir fidel
– ein Herz und eine Seel.
Heut´ zieh´n wir los! Heut´ wird gelacht!
Heut´ machen wir´ne tolle Nacht.

Ale dzisioj som my weseli
z jednym wspolnym sercym i duszom
Dzisioj idymy zaczynac. Lo bydzie dzis chichranio!
Dzisioj se zrobiymy fajno noc.

Sprobojcie se tysz jakes spiyfki na ta lokazyjo pszigoutowac – by sie pouwygupiac, posmioc, poczuc sie królym na rowni s inszymi – tak sie lotstresujesz, a i powoli szacunku tysz nabieresz do sfyj krainy – domowiny slonskyj. S Tobom i insi pojdom f Twoje slady.
Karneval w Heimacie albo karnawal w Domowinie czy prywatnej, lokalnej, malej Lojczyznie

18.

Ganz verrückt auf Mini bin i
Verückt auf Mini bin i,
ei-jei-jei-jei
Da kommt man der Natur
so richtig auf der Spur

Calkiym zwariowany na mini jo jes
zwariowany na mini jezech,
ei-jaj, a-jaj, jaj
Pszes to som my blizyj natury
i to na richtigym tropie.

19.

O Mosella, du hast doch so viel Wein
O Mosella, trinkst du den Wein allein?
In deinem Garten Eden,
wächst doch der Wein für jeden,
und ohne Wein kann ich nicht sein,
O Mosella

O Mozella, w tobie je tyla wina
O Mozela, czy ty se pijesz to wino sama?
W twojim Edenskim Ogrodzie
rosnom nam winogrona dlo wszyskich,
i bez wina niy moglo mje byc,
O rzyko Mozello

20.

Heidewitzka, Herr Kapitän!
Mem Müllemer Böötche fahre mer su gähn
M´r kann su schön em Dunkele schunkele
Wenn üvver uns de Stääne funkele
Heidewitzka, Herr Kapitän!

Hajdywiczka, wiesniaczka, panie kapitan
w lotce Millemajera plynie sie tak fajnie
mozna sie pjyknie w ciemnosci kolysac
kiedy nad nami sie gwizdki rozblyskujom
Hajdywiczka, wiesniaczka z kapitanem!

21.

Wir sind die Eingeborenen von Trizonesien
Heidi tschimmela tschimmela tschimmella bumm!
Wir haben Mägdelein mit feurig wildem Wesien
Heidi tschimmela tschimmela tschimmella bumm!
Wir sind zwar keine Menschen fresser,
doch wir küssen um so besser,
Wir sind die Eingeborenen von Trizonesien
Heidi tschimmela tschimmela tschimmella bumm!
Tschimm-bumm!

My som urodzyni ze cony 3-ch kultur
Hajdi czimela, czimela, czimela, bum!
My tysz momy dziolchy ogniste i s ikrom
Hajdi czimela, czimela, czimela, bum!
My niy som zodne ludozercy, jak myslicie,
tesz calujymy, i to jeszcze lepiyj,
Bo urodzyni my som na granicy 3 kultur
Hajdi czimela, czimela, czimela, bum!
Czim-bum!

Czy ta spiyfka niy pasuje do pszibylych przed 100 laty za chlebym ze Slonska, z ich Heimatu, krainy tszi narodosciowej i jynzykowej, teroski do nowej – „malyj lojczyzny”, do Kolonii?

22.

Die Glocken von St. Gereon hant ne schöne Klang,
sie schallen üwer dä ahle Maat
und klopfen am Schelmenturm an.
Und dä Rhing rüf us singem Bett
„wie fruh kann da sin, da sun´n Altstadt hät“,
die Glocken von St. Gereon hant ne schöne Klang.
Die ahle Stroße jeder kennt,
lenks und räz vom Turm,
seit Kniprodes Zeiten gab es hier
doch so manchen Sturm.
Die Eiche op dem Kradepohl,
die Freiheit und die Putejass,
wo nur kann et schöner sin,
als en Monnem am Rhing?

Dzwony St.Gereona majom piykny klang
dzwiynczom ponad starym targym
i jak bije budzi wieza Schelmenturm.
A Ren oblapio nos swym korytem psziwoluje
„jak downi moglo byc z ich starym miastym”,
Dzwony tego kosciola majom piykny klang
Te stare uliczki kozdy tu znol,
na prawo i lewo tyj wiezy,
od czasow ich Mistrza Kniproda z Malborku jak byl
choc czasym i czynsto ze szturmym.
Tak dymbowa galynz nad „zólwim stawym“,
czy wolnosc na Pute-gasse nasych poetow znom,
i kaj tak piyknie mogloby byc
jak niy w Monnem am Rhein.

Und fährst Du von Monnem raus en de Welt,
fern von zu Haus,
pack desch dat Heimweh, brich´s af di Zelt,
nix wie nach Haus,
dä Schelmenturm hie jeder kennt,
mi Häz för Monnem brennt ....

A jak wyparzisz z Monheim w daleki sfjat,
daleko lot chalpy,
zmogo cie tynsknota, to zwin tfe namioty,
i nic inszego jak do chalpy,
kaj wieza Schelmenturm kozdymu znano,
i moje serce do Monheimu rozpolo.

Prawie wszysko je tu pedziane w nadrynskim dialekcie, mowie potocznyj „Mundart”. Sto lot jus spiywane som gwarom perfektnom, f tym fallu skryslone na papiyrze, dlo lupamiyntniynio by sie niy stracily. Czynsto jedyn z Kölnu niy wiy co fansoli s Düsseldorfu, bo tak som indiwidualnete gotki. A slonsko tu gwara, sie niy dziwujcie, ech na gipko tu pszeflancowol s tego dialektu i niy je perfekt. Za to Wos pszeproszom, bok kciol Wos ino do tyj atmosfery hajmatofskyj s nad Rynu psziblizyc. Tak kouzdy teroski wiy, co za tymaty som f tyk spiyfkach. Taki zek miol cel. A pszi lokazji i Wy to widzicie, isz w karnawale je ino einfachowe zycie pokozane – ale wdycki s milosciom do miejsca lurodzynio – domowiny, f ich nomynklaturze do Heimatu. Insi ludziska to ino lopserwujom i fajnie tolerujom te zwaczaje, niy bulom tego, co sfjynte lot urodzynio i sie s tego niy wyhihrajom!
I powiyccie, jak ci komunisci mogli tolerowac tako podobno slonsko milosc do ziymi i tradycja, kiej oni sami nom nowo kultura chcieli pszeflancowac, ros za Sanacji pszi Grazynskim i po 45-ym pszez calutke 50 lot. Tak z zolym cza pedziec, isz do dzisioj sie tak tysz robi.
Wymyslili f tym czasie pojyncie „malej Ojczyzny” jako ersac do slowa „Heimat” na Górnym Slonsku. Myslala pszi tym prof.Dorota Simonides, pszipisac to wszyskim mieszkancom, czyli tym zasiedzialych lot wiekof i tym co psziszli za robotom, eli za domkym po wygnanych dlo wygnanych z ich Kresów. To pojyncie pasuje jak ulol do pszibyszy, ale nie zasiedzialych autochtonow od wiekof f tyj krainie. Tak podobnie przyjynto to pojyncie i w Kielcach i Sosnowcu, Pomorzu czy Lublinie, wszyndzie – mimo isz tam jako takego „heimatu” niy bylo. Ale na Gornoslonskyj ziymi to pojyncie „malyj Lojczyzny” niy pasuje. O pszeproszom – pasuje dlo pszibyszy, ale niy dlo starych, tu urodzonych Slonzokof. Bo tu wykludzily sie dwa charaktery ludzi, tych pszibytych i tych od dawna zasiedzialych. Dlo tych zasiedzialych, abo tu urodzonych pasuje jak ulol slowo slowiansko-lacinske ino „Domowina”. I niy pasuje zodno inszo nazwa probowano z przymiotnikiem: „lokalna” (wg. dr J. Ziembinskiego), eli „prywatna” (wg. prof.M.Szczepanskiego), eli „mala” (wg. prof. D. Simonides) – do tyj „Ojczyzna”. To pszibysze muszom „walczyc”, by sie tu wgrysc, jak za czasof prawie wielkej sfjetnosci wiekiej Ojczyzny. Tu zasiedzieli nie walczyli i niy walczom, bo som na sfojim, choc w mniejszosci i polskiej i niymieckiej i tysz czeskej, slonskyj.
A jo w Niemcach jak i insi ze Slonska abo i ci Polacy w „Polonii” mieszkomy tu nie w Heimacie a w „malyj Lojczyznie” – bo tu my walczymy o sfa sztella, Geld, o stosunki z tu zasiedzialymi od wiekof. Tak samo je teras na Slonsku – ino isz pszibysze som wiynkszosciom i loni dyktujom, a Slonzok siedzi jak mysz pod mietlom i niy chce sie wyrychlic, byk pieronsko pedziol.
I fto mo dbac o slonsko tradycja – jak wiynkszosc jom tlamsi, tworzonc nowe dziwolongi z wyuczonym jak papuga u aktorof z literom „L”. Nadzieja f tych jusz na Slonsku urodzonych (co widac tysz w Niemcach), isz wstydzom sie starych tradycji sfych pszodkof (Lwowiaków w Polsce czy Slonzoków w Niemcach) – wchodzom w nurt Landu eli krainy gdzie sie urodzili.
W nich je nadzieja, isz na Gornym Slonsku zacznom nawrocac do tradycji tej ziymi – by w Europie sie pokozac – „ja,jo je ze Slonska”, tego jusz 600 lot w Europie, do kieryj teroski zas idymy. I tak mozna z dumom i podniesionym czolym popaczyc w loczy i zadziwiac psziszlych tu u nos Europejczykof, do kierych my sie wszyscy zaliczomy. - Robcie to pszinojmniej na karnawale – moze sie poleku s tego letargu lobudzicie! Tego wom winszuje s karnawalowym HELLAU:

PS
Jezeli kogos interesuja te urywki piesni karnawalowych z Nadrenii – moge sie postaryc o nuty dla tych piesni, byscie mogli sobie pospiewac, i w koncu kiedys zaczac te tradycje na Silesii Superior!

Peter Karl Sczepanek

« zurück «

[ HOME ] [ INDEX ] [ FORMAT-A4 ] [ ARCHIV-2002 ] [ SUCHEN ]