Eduard August Schroeder in Teschen
na poczóntku XX-go stolecio
W Echo Slonska – Nr 7 Eduard A. Schroeder przedstawiou się w roku 1919 jako
zdecydowany zwolennik powstanio samodzielnego nautralnego Państwa Cieszyńskiego pod protektoratem Zjednoczonych Stanów
Północnej Ameryki.
Teraz przedstawia krótko E.A. Schroeder’a na poczóntku XX-stolecio. W –
Adressen Buch der Stadt Teschen ... z roku 1906 stoi napisane:
Staatliche konzel.handelschule
Demelplatz 7
Direktor und Inhaber: Eduard August Schroeder
Następnie w kilku pozycjach wymieniono prowadzone tamże jednoroczne kursy; dla Pań i
Dziewcząt – miejscowych i zamiejscowych, dla młodych Mężczyzn i ekstra kurs dla Dam oraz inne kursy
nieobligatoryjne. Jest to drobny przykład na szeroko zakrojono działalność Schroedera.
W tym czasie Rynek Główny Cieszyna – obecnie, wtedy Demelplatz Teschyn’a
nazywany tak od nazwiska zasłużonego burmistrza w latach 1861 – 1892 (z rocznym przerwóm – 1875) –
Dr Johann Demel von Elsweher – zostaje poddany zdecydowanej modernizacji – przebudowie wraz z całym miastem,
a burmistrzem jest syn wymienionego wyżej, Leonard von Demel (do roku 1915),
Niżej, ówczesny widok Rynku w kierunku wschodnim.
Do miasta – nieco ponad 20 tysiyncy ludzi z ponad tysioncym żołnierzy –
austryjoków jadóm z Wiednia wielkie piyniondze.
Miasto jest upiynkszane np. w dwa wspaniaue dynkmale – pomniki Franza Schuberta, i
ze śniyżno – biołego carraryjskiego marmuru Fryderyka Schillera (1901 i 1906 r.) – artystów rzeźbiarzy
Karl’a Schwerzek i Hans’a Schwathego, wiedeńczyków ze shlonskim rodowodym, też wcześniej pomnik św.
Nepomuka na moście zamkowym i wiele innych zostało zniszczonych później przez nacjonalizm polski i komunistyczny.
Pomniki godne najwiynkszych Metropolii Europejskich! W latach 50/60 – tych zniszczono zabytkowy cmentarz przi Kościele
Św. Trójcy a już podczas „Wojny Jaruzelskiego na początku lat 80-tych XX wieku drugi zabytkowy cmentarz przy
Kościele Św. Jerzego. Teraz nikt w mieście nie może powiedzieć kaj jest mogiła E.A. Schroedera czy np. zasłużonego
dla miasta ks. Szersznika i dziesiątek innych. Ludzie Jaruzelskiego zadbali jednak by grób ( Anna i Andreas Zawadzkich
jako kojarzący się z Aleksandrem Zaw. na Śląsku, pozostawić nienaruszonym, przy kościele św. Jerzego). Tak to
chmura kołtuństwa Londzino-Grażyńsko-Jaruzelskiego skutecznie hamuje niestety zdrowe prądy europejskiej odnowy. O
galicyjskim kołtuństwie w Cieszynie mówił już w 1938 roku poeta polski Julian Przyboś, gdy próbował się tam
zadomowić ale w tymże roku Cieszyn jednak opuścił. Jest mi przykro o tym pisać, bo tamże w Cieszynie zdobyłem
jednak maturę w roku 1958 i mogło się wydawać, że następuje pewien przełom myślowy związany z poszanowanie
dorobku kulturowego pokoleń.
Tak się jednak nie stało a nacjonalizmy mają się dobrze, niestety.
Wracając jednak do Schrodera – w tym czasie zamieszkuje familijną kamienicę (fam.
od 1653 roku) i dopiyro później – w roku 1911 przebuduje ją podnosząc o dwa piętra. W roku nastympnym i hotel
„Brunatny Jeleń” czeko podobny zabieg. Od tego czasu do dzisio te budynki i budynek poczty wyraźnie
dominują w Rynku. Jakby nie dorówuje im nawet Ratusz.
Schroeder jest bardzo pilnym obserwatorem życia, które szeroko płynie pod oknami
kamienicy.
Wielkie piyniondze (było wyżej) potrzebujóm ujścia. W samym Rynku w tym czasie jest
osiym restauracji i kaffejek. Ruch budowlany w mieście jest tak wielki, że idzie go chyba porównać np. z budową
Nowych Tych(ów) – 50 lat później. Naprzeciwko okien mo Schroeder postój dorożek a dwa razy w tydniu jeszcze
torg. Schroeder poza tym jest wyjontkowo aktywny – prowadzi np. akcjo popularyzowania zarybienia Olzy w całym jej
biegu, od lat propagował też nowoczesne sposoby gospodarowania, był też jednym z organizatorów turystyki
beskidzkiej. Zarajestrowanych jest też w mieście na 1900 rok 85 związków i stowarzyszeń, w następnej dekadzie ilość
ich ulegnie podwojeniu!
Nietrudno było Mu więc dostrzec problem alkoholizmu i jako zjawisko społeczne próbował
go określić, badać i szukać sposobów jego ograniczenia. W broszurce kiero dedykuje przyjaciołom i protektorom, w
tym Kronprintzowi (następcy tronu) Rudolfowi von Osterreich – przyjaciołom wymienionym z Nazwiska – w
Berlinie, Paryżu, Helsingfors, Gottingen, Gorz – na kilkunastu stronicach zatytułowanych jak niżej
przedstawiono:
E.A. Schoeder w
naukowych rozrachunku przedstawia historyczne od Starego poprzez Nowy Testament – z wyliczeniem wersetów!
uwarunkowania dotyczące zjawiska, wywodzące się od Natury z jego gospodarczą – ekonomicznymi następstwami,
konsumpcyjno – kulturowe i też odurzające użycie, jest odwołanie się do nauki Darwina. Alkoholizm w szkole
– co robić nauczyciel z problemem alkoholizmu u młodych?, a co lekarze? Kościół?, Władza lokalna?, Państwo
– Osterrieich? Choroby alkoholowe – z obciążeniem dziedzicznym? Pytania i propozycje.
Niżej charakterystyczny obrazek na pocztówce z tego okresu, oraz kilka stronic oryginału broszurki
E.A. Schroedera z fotokopii.
Broszura zasługuje na przetłumaczenie (na język polski) i uzupełnienie o doświadczenie całego
XX-ego wieku!. Liczbę trwale uzależnionych od alkoholu w Czechach i Polsce ocenia się obecnie odpowiednio na około 1
i 5 mln osób.
Jeszcze kilka zdań jakby epilogu:
Schroeder swoją rozprawką wpisuje się w rozważania próbujące ograniczać negatywne
skutki nadużycia alkoholi. Z perspektywy widać, że działania te nie zawsze – chociażby amerykańska
prohibicja (1916) 1920 – 1933 zdają egzamin. „Słabość” ludzka – organizacja całych społeczeństwa
kierowanych przez niekompetentne rządy, które w sprzedaży alkoholu często widzą ważną pozycję prymitywnie
ustalanych kolejnych budżetów państwa, nie dostrzegają kosztów tragicznych następstw nadużyciu alkoholu w
rodzinach czy np. w komunikacji – ruchu samochodowym.
W broszurce Schroedera (wyd. 1907 r.) komunikacja mechaniczna właściwie nieistniała -
nawet tramwaj do Teschyna wprowadzono przed okna Schroedera dopiero – już, w roku 1911 a koniki u dorożek to
raczej alkoholu nie używały, za to zachowania ludzkie związane z tymże trunkiem potrafią być zupełnie
nieprzewidywalne.
A czy problem alkoholizmu w Cieszynie istnieje współcześnie? – niech odpowiedzą
sami Cieszynianie.
P. S. Moje pytanie.
Dlaczego Schroedera nadal się bojkotuje śladem nacjonalistycznej Gwiazdki Cieszyńskiej
a w „Uniwersytecie Śląskim” nie powstała nawet jedna praca magisterska, nie mówiąc już o
doktorskich na temat działalności i dokonań Eduarda Augusta Schrodera?
W następnym odcinku m.in.
E.A. Schroeder – Die Politische Okonomie – Verlag Stuttgart 1885
