Segregacjo, asymilacjo, integracjo
W mojih ukohanyh Uogewnikah S’loonskih te pojyn’cia znoomy uod lot.
I praktyki s’niymi zwjoonzane.
Kery u nos niy wjy jak sie segreguje? Abo tego niy poradzi.
Przebjyrac’ i wybjyrac’ lepsze abo gorsze egzymplarze wzglyndym ustaloonyh normoow?
To zajyn’cie bardzo proste, jak jest uokrys’loono norma.
Dejmy na tyn przykuod segregacjo ziorek grohu na grohoowka.
Ziorka musiauy byc’ jednako wjelke, niyuszkodzoone, podobnyj farby i guadkos’ci.
Robota booua prosto.
Brauo sie mjeh ze ziorkami grohu, wysypowauo po troszce do miski abo na talyrz i po jednym ziorku
przeciepowauo do gorka. Ale ino te, kere uodpowiadauy maminyj normje.
Niyfajne boouy wciepowane do drugego gorka abo kibla, kery stou pod stouymo, a potym przesypywane z
niego do ajmra z futrym przed gadzina.
Na kooniec jeszcze ino robjoono booua wodno prooba przebranyh ziorek.
Te kere wypuywauy na wjyrh jak sie je zalouo wodoom boouy wybjyrane, bo sie je podejrzywauo uo to, irze
siedzi w nih hrobok, abo rze majoom s’rodek przez niego wyrzarty.
Niykere wcale ziorkami grohu sie niy uokazywauy, ino bardzo doo nih podobnymi guzolami, kere pjyrsze
szuy na dno.
Tam uostowayu do koon’ca prooby i na kooniec trefjauy do kooukastle.
Te kere selekcjo przeszuy i proobje wodnyj sprostauy, moczoouy sie potym przez pora godzin, coby nabrac’
mjynkos’ci i przidatnos’ci do warzynio.
Reszta, kero uostowaua we mjehu, booua przi korzdyj nastympnyj grohoowkowyj segregacji coroski barzij
posmorscano i wysuszoono.
Ale to niy znaczoouo wcale, irze grohoowa z nih uwarzoono booua gorszo.
Boouo coukym nauopah.
Im starszy groh, tym grohoowa lepszo.
Ino jyj szykowanie zabjyrauo coroz wjyncyj czasu na mocynie grohu.
Segrtegacje unikauy ino resztki ziorek, nad kerymi liotowou sie nasz guood w dniah niydostatku, abo
mjyuosierdzie wzglyndym tego, kery zaklupou po pros’bje do dz’wjyrzy
i kerymu tyrz przyszou smak na grohoowa.
Tyla rze niy pryndko joom zjod.
Abo dejmy na tyn przykuod woongel.
Tyn s’loonski skarb, kery uobrany uostou we plebiscycie nojwjynkszoom wartos’cioom,
kero S’loonsk dou s’wjatu.
Tyrz sie go segregowauo.
Nojsoomprzood ryncznie. Potym dopjyro pszyszuy przesiywacze i puooczki.
Nojlepszym fahmanym w tyj ryncznyj robocie booua Ana Kus’ka.
Sama booua wysoko na ajn’c fyrcih we hucie, ale to ji niy przeszkodzauo we dobryj robocie.
Tyla irze musiaua przi niyj stoc’ na uawce.
Wtynczos jeszcze moda booua na rzydy, wjelke kawauy woonglo, kery dziynki tymu niy nabjyrou w pywnicy
zbyndnyj wilgoci. A przez to dowou wjyncyj ciepua.
Coby jyj nabrauy jak nojmynij, boouy czynsto tucoone na myn’sze kooncki dziepjyro przed nabraniym
do kooukastle abo w niyj samyj.
Pasowauy korzdymu, kery woongel kupowou na zima.
I na wsi i we familoku.
Korzdy je hciou.
Kamjyn’ czy przerostoki szuy do kolyby, keroom sie je wywozioouo po glajzah na houda.
Normy wzglyndym woonglo uczoou i uokres’lou sortujooncym kobjytoom sztajger ze sepery.
U Any rzodyn kamjyn’ ani przerostok sie niy przewinoou. Nawet jak sie koonsztownie pociaprou
mjauym i tym sposobym proobowou udowac’ zdrowy woongel.
Bez to tyrz houdziorzoom ciynrzko boouo trefic’ po jyj robocie na czysty woongel mjyndzy wysypanym
kamjyniym.
Za to przerostokoow udowauo im sie zebrac’ kupa.
Ale boouy tyrz take momynty, kedy norma trza boouo zmjynic’ skirz lokalnyj „racje stanu”.
Skirz mauego wydobycio ze przodka, z kerego woongel sie z’le sypou. A to grzioouo brakym prymje.
Abo przi braku woonglo w niyjednyj uogewnickiyj pywnicy.
Wtynczos nojlepszo booua inkszo Ana, na kero my wouali Anula.
Ta niy uznowaua rzodnyh cudzyh normoow.
Za dobry woongel booua u niyj korzdo berga, kero mjauo w sobje hoc’ aby ciyniutko woonglowo szihta.
Tym sposobym nawet suaby przodek dobrze sypou „woongel” jak trza boouo.
A coby nasze karluse mjauy lrzyjsze zbjyranie woonglo na houdzie, Anula wciepowaua do wiadoomyj,
ugoodanyj kolyby na kooniec szyhty wszystko to, co pos’latowauo
i poniywjyrayo sie pod nogami.
Niy ino kamjynie i przerostoki.
Tym sposobym jeji bracikoom trefjauy sie na houdzie i rzydy.
Lokalnio „racjo stanu” booua warzniejszo dloo niyj i dlo houdziorzy niz’li sztajgrowe
przykozanie i kopalniane normy.
Szuo by pedziec’ irze jurz wtynczos realizowaua uoona zasada poomoczniczos’ci pan’stwa
wzglyndym obywateloow.
Dobrze rozumjaua ta zasada i to, irze uogewnicke hanyse niy mogoom zamarznoon’c’ bez zima na
s’mjerc’. A uoonyh samyh boouo w dooma sztyrnos’cie z Uojcami.
Barzij wyrafinowane metody i procesy segregacje niz’li wzglyndym ziorek grohu czy kawoukoow
woonglo, praktykowane boouy u nos wzglyndym ludzi.
Uogewnickih S’loonzokoow.
Hanysoow.
Durzo rzeh jurz na tyn tymat wjedziou.
Uostatnio poczytou`eh sie uo tym we ksioonrzce pod tytuoom „Hanysy”, kero napisou Władysław
Żernik.
We dwuh toomah i na 555 zajtah.
Szkoda ino irze mauo tam prawdziwje uogewskyj godki, kero lepi uoddowo tres’ci i
emocjoonalnos’c’ prowadzoonyh djalogoow.
Autor zastosowou ino literacko polszczyzna.
Nawet Niymce sie nioom posugujoom.
I to zdo mi sie byc’ w niyj fauszywe.
Jedyn jedyny mauy Rudik, mo uod czasu do czasu wkuodane przez autora do gymby niymjecke
uokres’lynia dlo swojih uojcoow: Mutter i Vater.
I tym pokazuje swoja podwujno koompetyncjo jynzykowo.
A czasym nawet potrujno.
Bo uodzywo sie niykej i po rusku. Dlo ratowanio rzycio. Wedle rzyciowyj racje stanu.
Reszta uopisoow wydowo sie byc’ prawdopodobno.
Znajoome mjejsca, landszafty, soomsiedztwo, mjana, a nawet lokalne ausdruki i dz’wjynki.
Hoc’ dlo pewnos’ci przidauo by sie morzno szyrsze skoonfroontowamie dzieua autora ze samymi
uogewcanami.
Przinajmniyj tymi starszymi, kerzi te czasy pamjyntajoom.
A przede wszystkym niykeryh stwjerdzyn’zawartyh w ksioonrzce.
Jak hoc’by ino te, uod karouowyj Starki, kero godaua, irze S’loonsk nolerzou zowdy do
S’loonzokoow, a Niymce i Poloki soom na tyh ziymjah ino uod casu do casu.
Ale czy kery, poza mnoom i mojoom kobjytoom przeczytou „Hanysoow”?
A morzno ta ksioonrzka uostaua napisano niy dloo nos, bo my wjela tyh wydarzyn’ i podobnyh naszym,
s’loonskih losoow znoomy.
Ale dlo tyh kerzi proobujoom poznac’ nos i nasz Hajmat?
Czy jurz wjedzoom, rze soom skozani na asymilacjo z nami we swoji nowyj, s’loonskyj, mauyj
uojczyz’nie? A niydugo i na integracjo z inkszymi nacjami we wspoolnyj Europje?
Zas’ moje ukohane Uogewniki S’loonske wziynte uostauy ino za ksioonrzkowy przykuod
i mjejsce akcje, dlo opisu zaplanowanyh i przeprowadzoonyh procesoow segregacje mjejscowyh ludzi wedle
cudzyh normoow, idyjologicznyh i narodowyh racjoow stanu?
Take mjauy mjejsce przeca na coukym S’loonsku.
Uogewniki uostauy wybrane na mjejsce zapowiedzi i tuo dlo opisu asymilacje przybyszoow?
Heroldowego wezwanio do integracje s’niymi?
Dobra! Ale jak to bydzie w zgodzie z naszoom S’loonskoom Racjoom Stanu.
I ino douokoouka uniwersalnyh wartos’ci.
Antoni Respondek
