SZMANTERLOK
Dziepjyrko, jakech prziszoł do 7 lot, a matka wyrychtowała mnie do piyrszej klasy szkoły powszechnej w
Krzyżkowicach (dzisiok Pszów) z pukeltaszom na plecach, co miała w pojstrzodku tabulka z gryflikym i szwamym na sznurku, ślabikorz i
fyjderkastla z blajsztiftami - to rechtorka na samym poczontku przikozała mi, że ni mom godać na motyle szmanterloki, na tornister
pukeltasza, na piórnik fyjderkastla, na rysik gryfel, na gąbka szwam, a na nauczycielka rechtorka.
Od tego czasu zaczło sie poprawiani naszej ślońskij godki. Było na poczontku po dobroci. Nieskorzi, jak
po dobroci nie pomogało, to hibami. A jak i to nie pomogało .... ja toż prawie prziszła w 1939 roku wojna.
I też dziepiyrko w nimieckij szkole toch se dowiedzioł, że nasz SZMANTERLOK pochodzi od nimieckigo
SCHMETTERLING. Uzaś fyjderkastla od Federkasten, pukeltasza od ... itd.
Eli dzisiej keryś "echt" Ślonzok nie uczy sie nimieckij godki, tyn bydzie (jakoch jo był w
1-szej klasie) nieświadomy rodowodu wielu ślońskich słów, bo nie wszyjstkich.
Ale przeca momy uczonych szpeców od godanio. Jedyn to nawet chlubi sie swojim ślońskim rodowodym, a
pochodzi z Tarnowskich Gór uzaś miyszko we Wrocławiu (Breslau) i uczy echt Poloków rychtyk polskij mowy, bo onym też daleko do czystej
polszczyzny. Stond tyn profesor, co sie Jan Miodek nazywo, prowadzi roz w tydniu w telewizyji program pt. "Ojczyzna polszczyzna".
Tyn profesor, jak mało kery zno sie na polskim godaniu.
Wczas rano (u nas) bo o 4-tej godzinie, a wele 10-tej wieczorym w Ameryce momy w programie I Polskigo Radia
audycyjo dlo Polonii Zagranicznej. W dniu 7 siyrpnia 2002 roku - pod som koniec tej audycyje dostoł głos wymiyniony profesor Jan Miodek -
od tej "Ojczyzny polszczyzny". Tym razym też sie pochwolył, że pochodzi z Górnego Ślonska i też w godce wymiyniył tego
mojigo tytułowego SZMANTERLOKA jako wyraz zapożyczony. Tyn profesor też - do spółki m.in. z p. prof. Dorotą Simonides i reżyserym
Kazimierzem Kutzem zasiodajom w JURY dorocznego konkursu organizowanego w Katowicach "GODOMY PO ŚLONSKU".
Mocka Ślonzoków próbuje szczynścio w onych konkursach. Jest jyny jedno "ALE". Eli keryś
bydzie godoł "Sztefa, jo ci pszaja" zamiast - jak tego chcom jurorzy - "Stefciu, jo cie kochom" - to taki uczestnik
konkursu nie bydzie mioł szans na punktowane miejsce. (Patrz też ECHO ŚLONSKA Nr 7 - 07/2002 str. 22).
I terozki - w czym rzecz?
Tyn profesor Jan Miodek we spomnianej audycyji w dniu 7 VIII 2002 r. o szczwortej godzinie rano u nas, a o
dziesiontej wieczorym w Ameryce chwolył sie, że pojedzie ku amerykońskij Polonii. Wiadomo, że niejwiyncyj Poloków żyje w Chicago. Ale,
momy też w tym samym Chicago Ślonzoków. Żeby nie obrazić pona profesora, ale też - żeby pozostać uczciwym wobec bohaterów mojich
ksionzek z FYRCOKYM w tytule, a pisanych po ślońsku, chca też rzecz cołko naswietlić naszym szlachetnym postaciom - choby jyny tym,
poznanym na II Familijnym Zjeździe Krzinkowiczów z klubu Ślonskie Beranie - Wisła 200l. Przinoleży do nich pani Urszula Ciszek, co je
zatrudniono w Chicago - a konkretnie - w rozglośni ŚLONSKA FALA. (Patrz http://www.skarbiec-slaski.itatis.pl/strony).
I terozki - jako to momy na tym niemondrze wyrychtowanym świecie?Bydzie po polsku.Nie kryjący swego śląskiego
pochodzenia, a wręcz chlubiący się tym faktem prof. Jan Miodek - specjalista, od jezyka polskiego, autor cotygodniowych audycji
telewizyjnych "Ojczyzna polszczyzna" bedzie w Ameryce tłumaczył amerykańskim Polakom zasady polskiej mowy. Nie wiem, czego
bedzie w tej Ameryce Polonii dowodził. Zapewne tego samego, czego dowodzi na dorocznych konkursach "SLASKIEJ godki" w Katowicach
- żeby było "Stefciu, jo cie kochom", a nie "Sztefa, jo ci pszaja".
Wedle mnie i wielu fyrcokopodobnych, źle by się stało, gdyby pan profesor - będąc w Chicago - dotarł również
jakimś cudem do ŚLĄSKIEJ FALI. W końcu nie każdy, kto się chlubi śląskim rodowodem, pragnie pozostać ECHT Slonzokiym. Nie brakuje
takich, co wola być PRAWDZIWYM POLAKIEM na Górnym Śląsku urodzonym.
To nie zarzut, ale ostrzeżenie, bo - skoro im wolno w ramach reformy czepiać się naszej Śląskiej godki,
to - niech i mnie będzie wolno wyrazić swój własny sąd o takich reformatorach. Jeśli w moim pojmowaniu rzeczy będę odosobniony, to
bedzie oznaczało zgodę na zamianę PSZAJA na KOCHOM. Porównując one dwa słowa z polskim KOCHAM - tylko jedna literka "0" będzie
miała śląskie brzmienie, a - i to tylko ECHT Ślązak wypowie ją prawidłowo.
Już dzisiaj - mój dziadek - gdyby żył - "niewiela z naszego ślonskiego godanio by pochytoł".
A szkoda. Już dzisiej szkoda, a co dopiero, gdy poglądy na nasze godani takich ludzi jak profesorowie Jan Miodek i Dorota Simonides, oraz
im podobni - będą górą.
Uzaś po naszymu.
Jedno trza nom bydzie w tym miejscu prziznać. To, że po roku 1990 narobiyło sie tak mocka Ślązakoznawców
i reformatorów od godanio po naszymu, że sie idzie w tym potracić. Przidoł by sie nom na Górnym Ślonsku jeszcze jedyn taki pan
profesor J. Miodek, ale żeby był jego przeciwiyństwym i żeby programy w telewizorze nie nazywały sie u nas "Ojczyzna polszczyzna",
yno żeby my też mieli "Domowizna ślonszczyzna".
Podwiela nie bydymy mieli choby jednego takigo mondrego, a sztyry miechy uchodzoncych za mondrych, to i
psinco bydymy mieli z takich marzyń. Ale pomarzyć trzeba i spisować marzynio na papior tyż nie zaszkodzi, bo nic nie je wieczne i
nojskrytsze marzynio tyż sie mogom kedyś spełnić. Jyny tela powiym na koniec:
Tyn, co szmanterloka z motylikym zrówno, niech też przemianuje i psinco na gówno.
Przeproszom uczulonych na piękną "Ojczyznę polszczyznę"
Rudolf Paciok
