Banknoty zastępcze Opola
W Opolu, stolicy rejencji o tej samej nazwie, w sierpniu 1914 roku nie ukazały się żadne banknoty zastępcze
mające na celu usprawnienie drobnych rozliczeń pieniężnych, w sytuacji zaniku w obiegu monet kruszcowych. Nie wydaje się jednak aby
brak określonych nominałów był tu mniej dotkliwy. Charakterystyczne jest to, że podobnie było we Wrocławiu i Legnicy. Miasta te z
racji pełnienia swych stołecznych funkcji (siedziby władz rejencji), a co za tym idzie zarazem większych wpływów władzy państwowej,
zapewne wtedy po prostu nie mogły się zdobyć na emisje pieniądza zastępczego. Przecież nie było to tak całkiem legalne, a wszelkie
zarządzenia prezydentów rejencji początkowo skierowane były na ograniczenie tego zjawiska, a przynajmniej daleko idącą kontrolę
emisji notgeldów.
Sytuacja zmieniła się w 1917 roku,
gdy trudności gospodarcze Niemiec bardzo się nasiliły w związku z wojną, do czego państwo to okazało się nieprzygotowane.
Prawdopodobnie z początkiem tego roku magistrat Opola wprowadził do obiegu niskonominałowe bony 10 i 50 fenigów, na których określono
datę ważności do 30.VI.1917 r. Awersy tych walorów zawierały czarny nadruk z określeniem nominału, emitenta i daty ważności, a
elementem kolorowego poddruku jest pieczęć magistracka. Na odwrocie widnieje również pieczęć magistratu, bez jakiegokolwiek podpisu,
czy numeracji. Nominały te okazały się na tyle przydatne, że później jeszcze dwukrotnie wprowadzono do obiegu kolejne walory, nie
precyzując jednak na nich żadnej daty.
Druga emisja była znacznie ciekawsza w sensie graficznym. Nominał 10 fenigów wydano na kartoniku
przedstawiając na awersie ratusz miejski. Nadruk tekstowy jest czarny, a poddruk w kolorze brązowym. Natomiast wyższy nominał też
posiada czarny nadruk napisowy, lecz niebieski poddruk przedstawiający opolski zamek piastowski w pełnej krasie (dzisiaj pozostała z
niego już tylko wieża). Sam walor wykonano na białym papierze ze znakami wodnymi. Rewersy notgeldów zawierają tylko pieczęć miejską
(stosowano tu fioletowy, niebieski lub czarny tusz).
Kolejna, trzecia emisja jest już z dwustronnym nadrukiem. Dziesięciofenigówkę cechuje żółta tonacja z
czarnym nadrukiem tekstu na awersie i przedstawieniem miejskiego ratusza na rewersie. Natomiast pięćdziesięciofenigówka ma awers w
kolorze niebieskim, a rewers zielonym (zaprezentowano tu też ratusz w identycznym ujęciu). Początkowo walory te były numerowane, choć
szybko tego zaniechano. Prawdopodobnie spowodowane to było chęcią zaoszczędzenia na kosztach produkcji tych bonów.
Może na tym zakończyłaby się działalność emisyjna opolskiego magistratu, jednak wyraźna inflacja
marki niemieckiej w roku 1923 weszła w fazę hiperinflacji i to wymusiło na władzach samorządowych kolejne edycje.
Początkowo posłużono się notgeldami o nominale 10 fenigów z trzeciego wydania, które zostały
wykupione wcześniej przez kasę miejską, lub stanowiły rezerwę kasową. Wystarczyło opatrzyć je nadrukami określającymi trzy
najbardziej potrzebne w danym czasie nominały: 500 tys, 1 mln, 2 miliony marek.
Niezależnie od tego doraźnego sposobu wydano z datą 22.08.1923 r właśnie te trzy nominały w postaci
odrębnej serii banknotów inflacyjnych. Ich awersy miały tylko czarne tekstowe nadruki z giloszowym, kolorowym poddrukiem, a rewersy
zawierały jedynie określenie nominału w ozdobnej ramce.
Z uwagi na galopującą inflację i te walory szybko okazały się praktycznie nieprzydatne, więc jesienią
wprowadzono nowe. Tym razem były to nominały: 10, 50, 100 miliardów marek z datą emisji 26.X.1923 r. Ich siła nabywcza nie była jednak
zbyt duża, zwłaszcza, że dno deprecjacji waluty niemieckiej nastąpiło już w następnym miesiącu, gdy za jednego dolara USA płacono
około 4 200 000 000 000 marek.
Innych walorów zastępczych magistrat Opola już nie wydawał, licząc na efekty wprowadzanej w życie
reformy walutowej. Nie oznacza to jednak, że mieszkańcy Opola nie mieli okazji zetknąć się też z innymi walorami tego typu. Przede
wszystkim w powszechnym użyciu były notgeldy powiatowe. Opolski Urząd Powiatowy wprowadził do obiegu jedną serię inflacyjna o nominałach
500 tys, 1 i 2 miliony marek z datą edycji 15.VIII.1923 r oraz datą ważności do 15.IX.1923 r.
Podobnie też postąpiły opolskie cementownie z których chyba każda wydała własne banknoty inflacyjne.
Bronisław Wątroba
