Niy? Noo!
W mojih ukohanyh Uogewnikah S’loonskih radzi sie pogodoomy i porzoondzymy. Bo kery S’loonzok tego niy ciyrpi?
Soom jednak take momynty, kej godka leci ino z jednyj stroony, a drugo wtynczos niy zawsze poradzi to strzimac’. Tak
to jest z naszoom Matusickoom i jeji starym, kej uoon zabiere i niy zdonrzy na czas do doom. A uobiood sie parscy na piecu.
Na poou Uogewnik wtynczos suyhac’:
Kaj rzes’ stary klaklauo sie poniywiyrou? Pewnikym zas’ te twoje kamraty, uorzarciuhy jedne, zacioonguy cie do szynku? Niy? Noo!
Jo zaroski spomiarkowaua irze sie cos’ s’wiyn’ci, jak cie niy boouo uo halb drajy, a Dina, kero cie z
daleka wyczuje, przestaua pocioongac’ sznupoom i niy zaczua myrdac’ uogoonym.
Mys’la sie - halt, cos’ tu niy sztimuje! Zas’ wloz do gospody na piwo i sie zapoomniou. Niy ? Noo!
Abo siedzi kajs’, u keregos’ na uogroodku i proobujoom mode wino. Prosto z baloonu. Przez szlauh. A potym zas’
mu bydzie poo niym z’le, i bydzie couko nocka stynkou i narzykou. Niy? Noo!
Abo niy dej Panie Borze bydzie uazioou co hwila do haz’la, jak go zacznie morzyc’. Trzaskac’ drzwiami,
coby wszystke soomsiady spomiarkowauy irze z Matusikym niy hersko. Coby sie przed wszystkymi pohwolic’ swojoom kulturoom. I
poszanowaniym dloo mje. Niy? Noo!
Kaj ty hopie mosz gowa? Czys’ ty zapoomniou prosto drooga do doom? Noo, ale twoje kolerzki soom nojwarzniejsze! Co tam
staro baba, kero poou dnia stoji przi blasze, coby zdoonrzyc’ na czas z uobiadym. Niy? Noo!
Ja, teroski sie kiwiesz na tym hokrze, bo ci jest za wysoko. W gowie ci sie zawroco? S’lyz’ sie nirzyj na ryczka,
to przestanie. A niy mys’ sie, irze ci byda szczewiki seboowac’. Abo sznooroowki rozmotlowac’. Tego by ino brakowauo na
uostatek. Niy? Noo!
Lacie sie przycioongni hokym z rzelez’nioka, jak ci za daleko. Rynce mosz za krootke?
Abo ci ino uoone tak lecoom ze suabos’ci?
Jak bys’ do doom prziszou jak sie przinolerzy, na czas, to by sie to niy dziouo. A teroski ciyrp ciauo, kej rzes’
hciauo. Niy? Noo!
Fuzekle rzes’ przetargou na palcah i na piyn’cie. Cos’cie tam, tan’cowali? A morzno tam tyrz jeszcze
boouy jake beskurcyje, kere sie ku woom prziploontauy? Wolou bys’ cos’, aby troha cudzego? Niy? Noo!
Jo jurz dloo ciebie nic niy znacza? I dziecka tyrz niy? Pra? Kejby Mamulka wiedzieli, to by mje za takego uostudnika niy
wydali. Niy? Noo!
Kaj jo sama miaua wtynczos gowa? Jo sie moogua lepi wydac’ za Herbeta Klyty. S’niym byh niy miaua tyla uostudy
jak z toboom. Do gospody niy zagloondo, a jak idzie na uogroodek to ino coby narwac’ trowy dlo kroolikoow, noo i kwiootkoow dlo Matki.
Taki porzoondny! Niy? Noo!
Ale tys’ mi we gowie pozawrocou, Gryjtko rostomiyuo szeptou, maszkyty znosioou, przihlybioou sie i nadskakiwou, toh
sie daua zwiyz’c’. I co mi z tego nowego pelcmantla, jak sie teroski byda wstydziooua z toboom pokozac’ na Uogewnikah?
A wszystkih s’wiyntyh hnet. Hyba go w szranku mole zjedzoom? Niy? Noo!
I szuo tak suhac’ tego moonologu Matusicki, podwiel sie Matusik niy uwaloou do wyra i niy usnoou. Jeszcze lepszo we
moonologah jest Tamborka. Tyla irze jyj niy idzie we Uogewnikah podsuhac’ ino sie Joom poczytac’. Z czytaniym po s’loonsku
dotoond niy bouo nojlepi!
Na szczyn’s’cie ze inkszymi kobiytkami zaczua Uoona kodyfikowac’ naszo goodka, coby mooc napisac’
uoo niyj i uoo nos samyh we ksioonrzce „Gwara śląska - świadectwo kultury, narzędzie komunikacji”.
Zrobiooua tak, bo hciaua przekozac’ zebrane we badaniah socjolingwistycznyh wypowiedzi S’loonzokoow, kere miauy
byc’ potym podstawoom sztudiyrowanio ih tres’cioow i prezyntacje dloo niyzorijyntowanyh.
Coby uoddac’ guos badanym, w spokoju uostawiooua skoomplikowany i niywyrazisty foonetyczny zapis, kery by poonad miara
moog przeszkodzac’ we uodczytywanie ih wypowiedzi.
Poznac’ naszo s’wiadoomos’c’ jynzykowo. Zrobiooua to co zrobioou pryndzyj Tadzik z Florydy.
Zastosowaua zapis uproszczoony. Tyla rze zamiast tadzikowego samego „h” stosuje „ch”, zamiast „rz”
urzywo „ż”. Zgodni soom uoba ino we jednym, urzyciu „u” tyrz we miejsce „ó”.
Byda przi uodbiorze tego moonologu, mys’la sie, siedziou ciho jak Matusik wtynczos. Spokojnie sie go poczytoom na guos
i posuhoom!
Dziynki tymu spokojnymu suhaniu, ze moonologu Tamborki, poznou`eh uodmiynnos’c’ rzycio spoueczno-politycznego na
Goornym S’loonsku i socjolingwistyczno harakterystyka naszego terynu.
Usuyszou`eh uo tym, irze Jynzyk jest warznym elemyntym regijoonalnyj torzsamos’ci. I uo s’wiadoomos’ci
jynzykowyj S’loonzokoow. Czyli naszyj. A potym moog rzeh sie dowiedziec’ co majoom do powiedzynio uo S’loonsku i Jego
torzsamos’ci ludzie, keryh na S’loonsku znoomy i poworzoomy.
Poznac’ pytanie fahmana uood socjolingwistycznyh przemian polski godki, Władysława Lubasia:
„Czy powstanie śląski język literacki?”.
I jego pogloond:
„Sytuacja prawna wymusi też na polskiej polityce językowej nowy stosunek do aspiracji co najmniej dwóch grup
etnoregionalnych - Kaszubów i Ślązaków - do podniesienia swoich dialektów do statusu języka ogólnego (literackiego)”.
Reszta moonologu Jole Tamborki doczytou`eh we lipcowym numerze miesiyn’cznika „Śląsk”.
Niy wiym ino czymu we tyj drugi czyn’s’ci moonologu, kero mo tytua „Kodyfikacja gwary?”, pisanyj
przeca przez Nia uood samos’ci, na koon’cu postawiooua znak zapytanio? Po co sie pyto?
Przeca sama kodyfikacjo gwary zaczua! Niy? Noo!
Antoni Respondek
|
