« IMPRESSUM

KONTAKT

post@EchoSlonska.com

O Śląsku po śląsku

- MOTTO -
Ślońzok - to jak "piyrszy w klasie" -
żodyn mu nie pszaje.
Ale - za Boga sie śnim nie rozstaje.

Dycki u siebie w doma

Na cołkij kuli źjymskij jest jyny taki jedne miejsce - za stodołom od Cichego z kierego w pogodne wieczory widać pasmo górskich grzbietów ostro odcinajonce źjymia od nieba.

I też na cołkij kuli źjymskiej jyny pjyńć synków z Parceli w Krziżkowicach spotykało se za tom stodołom.

Tyn niejmocniejszy, co se żodnymu nie doł pobić, był naszym wodzym. Nazywoł se Richuś Zielonka. Jorguś Maciuga też nie doł se bele komu pobić i - on był jakby tym drugim ważnym. Trzecim był Chimek Somerla, szczwortym - Maks od Cichego, a joch był na końcu, bo kożdy, kiery chcioł to mógł mnie pobić.

Ale takich, coby chcieli, prawie nie było, bo z Richuśjym, abo Jorguśjym mieli by do czyńjynio.

Kożdy kogoś za coś szanowoł. Tych pjyrszych dwóch - za śjyła. Chimka za to, że farożyczek i jego matka uznali - że jak wyńdzie ze szkoły w Krziżkowicach, to zarozki pójdzie ae uczyć do gimnazjum w Rybniku, a potym bydzie se dalij uszył na faroża w Krakowie. Przez to mieli my też marka u faroża Pilawy na katelmusku. Maks od Cichego uczył se u Biedronki na Familokach gry na skrzipce. Poza tym umioł ciekawie opowiadać o roztomańtych kompozytorach jak: Schubert, Haydn, Bach, Mozart, Czajkowski, Glinka, Moniuszko, Liszt - a znoł ich ze dwajścia a możno i wjyncyj.

Na Parceli było kupa dzieci, ale jak kiery był starazy abo młodszy, to se z nami już nie kolegowoł, bo noleżoł do inkazej paczki i kaj indziej se też zbjyrali. Miejsce za stodołom od Cichego było jyny nasze. Przegonić nas ni mioł żodyn prawa, bo Maks zarozki by ojca zawołoł.

Jo - tyn ostatni - umiołech godać ze starszymi i to tak, że se snas nie śmioli. Nawet sztajger Walek. Nie było na Parceli bardzij uczonego, bo za mondrzejszego - chce nie uczonego - to my mieli Fyrcoka z Libomii, co do roboty na kopalni Anna w Pszowie i z roboty - przez Parcela przechodźjył.

Przeważnie wszyjscy somsiedzi robjyli tak samo jak Fyrcok na kopalni Anna w Pszowie; stary Skiba był maszynistom m szybie Jana, Zycha strzyloł w kamijyniu, Chytrowski był hajerem, Granieczny zwykłym szleprym (ładowaczym - jak na takiego czysto po polsku godali. Ale takich, co czysto po polsku godali mieli my jyny w urzyndach, szkołach i tam, kaj se do roboty chodźjyło w biołej koszuli i pod szlipsym).

Walek był sztajgrym - to prawie mjyndzy zwykłymi górnikami jak gynerał uczony, co to wszystko wjy, a nawet jak nic wjy, to my jyny godali, że nic chce powiedzieć.

---

Roz teżech se odwożył i spytołech Walka jak daleko stond może bye do tych gór, co to w pogodny wieczór - a nikiedy nawet w dźjyń - je widać? Wyglondajom jak chrubo kryska, co oddzielo źjymia od nieba.

Walek natkoł do fajfki tabaki z osełki, z kapsy wyciongnył fojercojg z łuski od patrony, wykrzesoł z tego fojercojga - na co rychtyk Poloki godali "zapalniczka" wielko flama - na co rychtyk Poloki godali "płomień" - i zakurzył. Dość długo nic nic godoł, ale oczami doł nom znać, że momy poczekać, aż on ta fajfka rozkurzy tak, żeby mu uzaś nic zgasła. - Ja tóż synki - padoł i jeszcze trzi razy pocykoł swoja fajfka - ta ćjymno kryska nad Raciborzym, co leży w dolinie Odry i przez to go nie widać, nazywo se Sudety. A ta drugo ćjymno kryska obróciył se jakby tańcowoł i pokozoł palcym na trzi słupy dymu, co wylatowały z kuminów karwinskich kopalni - to som Beskidy. W pojszczotku - jak widzicie - ni ma gór. Jest jyny grabowski las, za nim wieś Libomio, co słynie z wyrobu cygor i tabaki, libomki. Z Libomi widać Odra. Kożdy głupi wjy, ze rzyka płynie tam, kaj je niejniżej. To se nazywo Brama Morawsko.

---

Walek - jako tyn niejbardzij na Parceli uczony umioł se pogadać z tymi rychtyk Polokami. Drugim takim, co se też śnimi umioł pogodać, był Fyrcok. My z tej rychtyk polskij godki nie wszyjstko rozumieli.

Do szkoly jeszcze żodyn snas pjyńciu nic chodziył. Do ochronki też. Chimek był tam dwa razy, bo jego mama chciała, żeby jeszcze przed szkołom trocha se z rychtyk polskom mowom osłuchoł. Na trzeci roz już nie poszoł - a to, co dostol z domu do zjedzynio, to my za stodołom od Cichego zjedli.

Chimek woloł posłuchać opowieści Walka, abo Fyrcoka, co to dycki, jak szoł ze szychty dudom, to se za stodołom odpoczywoł. Jeszcze roz tela drogi dudom mu zostowało. Nikiedy też prziszli za ta stodoła inksi somsiedzi, żeby se z Fyrcokym pogodać. On dycki mioł jakiś ciekawe wieści z gruby, z Raciborza kaj były już Njymce, z Warszawy...

Po drugi, to nigdzi na świecie nic było tak fajnie, jak za stodołom od Cichego. Wtedy jeszcze rosły tam wielgachne brzozy, co my śnich miozga ściongali. Do popicio, abo do mycio włosów baby to brały. Sto metrów od stodoły leciała tako szyroko miedza zarosnyto krzokami. To była granica mjyndzy Krziżkowicami a Rzuchowym.

Przez to Chimek nie chcioł chodzić do ochronki kaj Śpjywali: ta Dorotka, ta malutka, tańcowała dokolutka... Nikiedy z plasteliny lepjyli se taki roztomańtości, że jak pani Bronia pytała, co to jest, to - wszyjstko jedno, co kiery padoł - było prowdom. Woloł Chimek Fyrcoka, Walka i inkszych somsiadów. My też.

---

No, to słuchomy dalij Walka o tej Bramie Morawskij, o Odrze, co przez ta brama przepływo z Czech na strona Njymiec i dalij przez Racibórz, Opole, Wrocław aż do morza.

Ludzie! jakiż to bylo ciekawe. Przeca Racibórz my słyszeli; słyszeli my, jak ryczały fabryczne buczki. Kurz od lokomotywy my widzieli, co ciongnyła pociong z Berlina do Wiednia. Jak wiater wioł od zachodu - a przeważnie tak wioł - to my słyszeli gwizd lokomotywy i stukot kół po szynach. Bylo slychać, a nie widać.

Przez to słuchali my tych opowieści starszych jak bojek. Wszyjstko szłoby sprawdzić, ale przeca my jeszcze byli za mali, żeby se wybrać za Kornowac przez las ku granicy na Lukasynie. Z tego miejsca było widać miasto i Odra, a jak strażniki se zagapjyli, to i przez granica szło przelyźć. Szmuglyrze mieli już w tym przelazowaniu przez granica wprawa, że dycki im se udowało. Wszyjstko szło sprawdzić, ale kiery by nas puśćjył samych dzieśjyńć kilometrów?

Ale, niejbardzij to nas ciekawjyła ta "Brama Morawsko". W rzuchowskim zomku, kaj mjyszkoł pon dworu Moczulski - też je tako pieronowo brama z żelaza. Ale, żeby przez tako brama mogła se przeciś Odra, co po niej szyfy pływajom i roztomańte barki, tego my se nie umieli wyobrazić. Wielaż było z tego powodu medytacji? A to, że chyba ta Brama Morawsko bydzie ze sto razy wjynkszo od rzuchowskij, że kłódka jest na pewno wjynkszo od czopki Jorgusia. On mioł niejwjynkszo czopka, bo jyny Jorguś mjyndzy nami mioł zostawione długi włosy, zaś my byli sztrziżoni abo na glaca, abo na grziba.

Ale ojczym Jorgusia był malyrzym artystom. Malowoł obrazy olejne na zamówiyni i bez. Od chyntnych nie umioł se dać rady. No, i przez to Jorguś mioł snas njejwjynkszo czopka. Ale ta kłódka od "morawskiej bramy" musiała być jeszcze wjynkszo, a klucz do njyj był na pewno wjynkszy od nogi Richusia.

No i, żeby rzecz o Bramie Morawskij zakończyć, dostotech od kolegów polecyni, żeby se Walka spytać - jak to rychtyk je? Spytołech. Walek zaczon se śmioć, aż musioł fajfa chycić rynkom, bo by mu wypadła. Musiało to być moi pjyrsze głupi pytani, bo nigdy przedtym Walek z moich pytań se nie śmioł. Kiedy już mu tyn śmjych przeszoł to pogłoskoł mnie po glacy i padoł tak:

- Na wszyjstko przijdzie czas. Za rok, abo dwa pójdzjecie do szkoly - objon nas wszyjstkich swoimi oczami, bo se kapnył, że jo pytom w imjyniu wszyjstkich kolegów. - W szkole se dowejcie, ze Brama Morawsko nie je ani z żelaza, ani z drzewa, Brama Morawsko to jyny je tako nazwa jak Sudety, Beskidy, Tatry ...

Górnicy niejwjyncyj i nieichyntniyj opowiadali se o robocie na dole, na wjyrchu i kaj tam kiery robjył. Jakby im mało było tego że se narobjom jak konie, to jeszcze bez końca o robocie mogom godać. Im kiery se bardźjyj narobił tym bardźjyj se tym chwolył. I - tym wjynksze mioł u kolegów uznani.

Dzisiok dlo wielu som to bojki i bery, ale dlo Fyrcoka, Walka i naszych ojców robota była niejważniejszo. Przez to i jo był tak wychowany, że jakech do kogoś prziszoł i kozali mi se siednyć, toch dycki siodoł na niejtwardziejszy stołek, bo siodani na polstrowane zesle, choć były na miejscu - uznowołech za pycha, grzych, co to z tego trza se potym spowiadać.

Jednego przed drugim było gańba, jak zmarnowoł dźjyń bumelowanjym. Dzieci też: dziepjyrko po prziniesjyniu trowy królikom, wypucowaniu ojcowego koła i strzewików, pozamiataniu placu - eli kiery mioł własno chalupa - nanieśjyniu drzewa do tromby i wonglo do kolkastli, mogły dziepjyrko se iść za stodoła od Cichego. Już jako te bajtle byli my przekonani, że tak je na cołkim świecie, a jeśli kaj je inakszy to jyny może być bardzij sztryng i lepszy.

Życi ludzi kaj indźjyj też nas interesowało. Chcieli my wiedzieć, bo nikiedy jedyn z naszej pjontki coś tam usłyszoł i uzaś musiołech pytać Walka - czy to prowda, że...

Walek se śmioł z naszych pytań, ale nigdy nie wyśmjywoł, ani nie nazywoł nas głupkami, co se zdarzało od inkszych, przez to my niejchyntniej pytali Walka co dycki był pod rynką, a jeszcze chyntniej Fyrcoka, ale on posiedzioł snami za stodołom jyny, jak miol na dźjyń. Jak mioł na drugo, abo na noc, to jyny pora słów w biegu snami zamjyniył, kozoł Bogu zapłacić za nasze życzynio szczynśliwej szychty i lecioł ku grubie. Za to, że Walek nom pszoł, to my mu nikiedy koło wypucowali, bo on ni miol synka jyny dwie dziolchy, a pucowani koła to chłopsko robota.

Fyrcoka z Libomi mieli my jednak niejbardziej radzi. Od dziecka, jak jyny ze szkoły wyszoł, zaczon robić na Annie w Pszowie. Zrazu na Fridzie, potym na Szternie. Frida i Szterna to były pola wydobywcze na dole. Walek pora razy godoł starszym, a my to słyszeli, że jakby Fyrcok mioł szkoły, to mógłby być nawet posłem na Sejm Ślonski. Nie bardzo my wiedzieli, co to znaczy, ale to nom stykło, żeby Fyrcoka zauważyć, jak szoł z szychty dudom, a niejbliżej było mu z Pszowa przez Familoki, Parcela - kole stodoly od Cichego - na grabowski las i jeszcze konsek drogi do Libomi. Na tabuli przi drodze było napisane LUBOMIA, ale wszyjscy godali - Libomio. I - Krziżkowice, zamiast, jak było na tabuli, Krzyżkowice, i Sprążno zamiast Pstrążna. Kożdy wiedzioł, o co chodzi.

Latym to jeszcze szło, ale niejgorszo była dlo Fyrcoka zima. Robjyl na trzi zmiany. Jak mioł na dźjyń, to pół bjydy. Ale jak mioł na drugo, abo na trzecio zmiana, to kole jedynostej w nocy maszerowoł jak palec - som - ku chałupie. Do Parceli to jeszcze mioł wesoło, bo były domki, a w oknach nie pogasły światła ale od Parceli ku lesie nie było nic, jyny pola. Ani żywej duszy po drodze.

Przi siebie mioł dycki trzi rzeczy. Pieronym synkato kryka po starziku, co jom aż kandyś z Chin prziwióz. Drugo rzecz to była taszynlampa, co to rychtyk Poloki na to "latarka" godali. A ta trzecio rzecz, to była trombka strażacko. Dostoł jom od ojca strażaka, jak jeszcze konne wozy strażacki były. Mało, chudo trombka, ale głośno jak mało co.

Nikiedy tak pieronowo suło śniegiym, że w dźjyń chłopa na dwajścia metrów nie było widać, choć mógł być po czornymu obleczony. A jak to jeszcze był śnjyg suchy, to wiater usuł taki zumjynta, ze przelyźć nie szło. W mroźne dni to chodźiył na przimo przez pola, bo były wydmuchowiska i pod nogami miol twado.

Nikiedy, jak my zza stodoły od Cichego zaglondali na Fyrcoka, to nom chłopa bylo żol. Starsi też go żałowali, że tak se borok mynczy.

- Przekludź se na Familoki. Bydziesz mioł gruba pod nosym - dorodzali mu nikierzy familokorze trocha żartym i trocha z serca.

- Ty se dżistej i być rod, że mosz gruba pod nosym - odpowiadoł Fyrcok. - Jo tam wola mieć pod nosym leluje i inksze kwtotki abo stromiki z jabkami, krzoki z wieprzówkami, śwjyntojankami...

Nikiedy to se na dole pierońszczok tak narobjył, że jak wyjechol i wloz w warzicie pod ciepło brałza, a potym se na chwila siod. to wyglondało, ze zarozki uśnie. A jak se oblyk, przeloz przez markownia i znejd se na szosyji, to żodnej frelce nic podarowoł. Jednej padoł, że je gryfno i poszoł by śniom do kopki siana, a inkszo - jak go za taki godani spieronjyła - to ji padoł, żeby nie była tako herno, żodyn karlus ni mo takich rod.

A jak był geltag abo forszus - na co te rychtyk Poloki godajom wyrównanie i zaliczka - to mogła se Fyrcokowa z niejlepszym żarćjym na niego w doma czekać. Musioł wlyź z kumplami do Francika na Myto. Francik godali na szynkorza przi kopalni, Myto - godali na skrziżowani dróg, kaj jedna prowadźjyła do Syryni i i Libomi, a drugo na Krziżkowice przez Familoki i dalij na Rzuchów, kaj też było skrziżowani z jeszcze wjynkszym szynkiem niż u Fancika, ale za to dalij od kopalnie. Tamto skrziżowani w Rzuchowie nazywalo se Łapacz, a szynkorzym był Żymełka. Z tego Łapacza drogi rozchodźjyły se na Rybnik i Racibórz, no, i na Wodzisław; ta w leci przez Pszow i Myto.

Mieli górnicy w dni wypłaty kaj zostawiać pinjondze, bo przeca i w Krziżkowicach mieli po drodze wielki wyszynk u Walczoka. Ale u Francika na Mycie dycki było niejwjyncyj spragnionych górników, co to w te dwa dni w miesioncu musieli se coś mocniejszego wloć do brzucha.

Baby z Familoków, to w te dwa dni w miesioncu wyciongały swoich chłopów od Francika za kragle. Ale Fyrcoczka po starego na Myto nie przijdzie. Za daleko, a po drugi - must dzieci i gowiedzi wachować. Jak to przi chałupie. Dycki je co robić. Choćby na tym konsku pola za budynkiym i w zegrodzie przi stromikach owocowych

Te baby z Familoków były dlo swoich chłopow pieronym sztryng. Nawet ci - jak Fyrcok - co mieli dudom daleko, abo ci ze Rzuchowa, Kornowaca, Pogrzebjynio, Brzezio, Kobyli, Pstrążnej, też musieli Francikowi placić i pomału ku chałupie se zbjyrać Za to baby ze wsi odpłacały se familokorkom jak jyny mogły. Owocym, jajkami, syrym, masłym, śmietonkom.

Fyrcok po kieliszku rod śpjywoł. Słowa przeważnie wymyśloł som, a melodyjo pożyczoł od znanych kompozytorów. Przeważnie swoimi śpjywkami przezywoł sztajgrów, abo te baby z Familoków, co to swoim chłopom kropelki wypić by nie dały i jyny by szporowały na te pieroński chałupy, żeby jakniejrychlej se z tych Familoków wykludzić na swoji.

To było marzyni dorosłych a dzieci też od kolybki tym zarażano Kożdy chcioł mieć chałupka, bo to idzie se coś uchować: kura, królika, owca; a koza, to była tako podmiejsko krowa. Prawie kożdy chowoł se też świnia. Tak dziepjyrko wele świont Bożego Narodzynio to dostowoł tyn świniok mjyndzy uszy i była uczta, a - przi dobrym szporowaniu - to jeszcze na Wielkanoc zostało.

Oprócz tego w kożdej chałupie był jakiś muzyczny instrumynt: gitara, mandolina, skrzipka, akordeonów też nie brakowało, a nawet - jak u Jorga Skiby - była fishamonia. W kożdej chałupie był też kieryś, co umioł grać.

Jak Richuś dwa razy w tydniu pomogoł starszym bratom prziwjyźć z hołdy ryncznym wózkiem wongel - co razym z bergami tam se dostoł, a przeważnie bezrobotni, ale i tacy, co mieli swoi domki, tyn wongel z kamjynio wybjyrali; tym z bergów topjyli w piecu, a deputatowy sprzedowali - to w tym samym czasie Jorguś pomogoł Abrahamczykowi w jego wielkim i bogatym gospodarstwie, kaj jego rodzice wynajmowali izby, bo też jeszcze swojigo se nie dorobjyli. Tak samo Chimkowi rodzice nie dali marnować czasu i se lynić. On też, zanim dostoł od matki wolne i mog przilecieć za stodoła od Cichego, musioł pjyrwyj przńjyść z pańskiego kończyny dlo królików, przibić na kolik koza, posypać pszynicy kurom i wrzeszczeć głośno - "cygany idom" jak rychtyk szły, żeby somsiedzi mogli se przigotować, znaczy: spuścić psa z lyńcucha, pozamykać furtki, stanyć se w izbie przi oknie za gardinami, żeby nic było widać, i obserwować.

Maks od Cichego mioł niejwjyncyj roboty, bo przi jego chałupie było ozim juterek pola. Joch mioł też niejwjyncyj, ale wolnego czasu. Moi rodzice byli dziepjyrko na etapie szporowanio pinjyndzy na wopno, cegła, drzewo i tregry do budowy domu. Ale, nie było bez tego, żebych kierymuś nie pomogoł, co prawie mioł niejwjyncyj roboty., Za to mogli my se pryndzyj zebrać uzaś za stodołom od Cichego, by - niewiadomo kiery to już roz - pomarzyć o tym, jak też tam je za Raciborzym po niymieckij stronie. Możno i tam po robocie zbjyrajom se za podobnom stodołom dzieci i wadzom se o to, kierymu se lepszy na tym świecie żyje, czy onym, po niymieckij stronie, czy nom, Polokom?

Ale, tam w górach ni majom wonglo, to i górników też ni majom. A przez to i Fyrcoka in mogom mieć.

---

Nikierzi godajom, że Fyrcok trzimie z diobłym i przez to nie boji sie po nocach przez las chodzić. A to se wźjyno stond, że kiedyś jego sztajger, Majnusz, wloz do Francika na Mycie przed nocnom zmianom na piwo. Pod szyb mioł jeszcze dobre dwie godziny czasu. Był tam też Fyrcok. Aha, trza wom jeszcze wiedzieć, że Fyrcok groł też rod w karty. Przeważnie w szkata. Sztajger też postanowjył zagrać w tego szkata. Jak już tak było wele dziewiontej, to Fyrcok pado: - Panie sztajger, na was już czas. Przeca mocie nocno zmiana. - Sztajger udowoł, że nie słyszy i groł dalij. Wele dziesiontej Fyrcok uzaś godo - Panie sztajger, o tym czasie powinniście już być pod szybym, abo w szoli. - Uzaś sztajger milczy i udowo, że nie słyszy. Dziepjyrko jak już tak było kole dwanostej w nocy, a karciorze nabrali szwongu, to wtedy Fyrcok uzaś pado - Pon sztajger zrobjył se bumelka, abo je na urlopie i mo nas za błozna.

Wtedy sztajger odłożył karty i pado tak: - Możymy grać do rana. joch już był na dole. Robotach rozdoł. Kożdy wjy, co do niego noleży. Idzie dobrze, to ni musza śnimi być przez cołko noc. Gromy dalij.

Żodyn nie broł poważnie tego, co sztajger napaploł, ale ożarty przeca nie był, a błoznować za fest też ni mioł rod.

Nad ranym, jak już wszyjscy o Majnuszowym godaniu zapomnieli, prziszoł do Francika jedyn z jego brigady po nocnej zmianie. Pieronym se zdziwjył, że sztajger już gro o tym czasie w karty, bo jak on wyjyżdżoł, to Majnusz był jeszcze na dole.

- Ni mog być na dole - padoł Fyrcok - bo cołko noc gromy w szkata.

- Ni mog grać swami cołko noc w szkata, bo był snami na dole. Dwa razy prziszoł. Roz o półjedynostej i drugi roz o półtrzecij.

Majnusz nic nie godoł. Podźjynkowoł karciorzom za towrzystwo, ze ściany ściongnoł mantel i czopka - choć na tej ścianie nie było ani gwoździa, ani hoka. Czysto ściana.

Ale tyn djoboł, co se śnim Fyrcok kolegowoł, ni mog być tak istraszny. Fyrcokowy "kamrat z rogami" pomogoł mu jyny chodzić w nocy po grabowskim lesie. Mało kiery w to wierzył, ale byli tacy, co uwierzyli i Fyrcoka z daleka omijali, a jak już nie szło, to se żegnali. On uzaś przistawioł palce do czoła i straszył wszyjstkich głupkw, co w diobly wierzyli.

Ale, ale... Przigoda z Majnuszym była prowdom. Żyjom jeszcze ludzie, co jom potwierdzom. Kiery nie wierzy, niech se śpjycho, be oni majom już po dziewjyńćdziesiont pora lot.

Jak kieryś przeszoł som przez grabowski las, to mogło być dwie, abo trzi po połedniu, to i tak uznany był za odważnego.

Tak doprowdy, to żodyn dokładnie nie wiedzioł, co w tym lesie było i jest takigo strasznego? Wszyscy jyny, godali o jakichś zomczyskach jeszcze z czasow Bolesława Chrobrego. Tam som taki lochy, cołkiym porosnyte mechym. Jakby tak - nie dej Boże - prziszoł kiery za blisko, to skiełznie jak na szlyńcuchach prosto do lochów, kaj som gniozda żmiji. Nawet grzibiorze omijali te zomczyska z deleka. Jyny Fyrcok żodnego miejsca w tym lesie se nie boł. On też jedyn wiedzioł coś o archeologach z Krakowa i Warszawy, co do grabowskigo lasa przijechali, a on im pokazowoł kaj to som te zomczyska.

Według tego, co se nieskorzij od tych archeologów dowiedzioł, to musiala tam mieć taki dzisiejsze koszary jakoś drużyna zbrojnych od Chrobrego. Znejdli tam też dwie osady z czasów mjyndzy VII-VIII wiekym. Dziepjyrko se te Piasty w Libomi i Syryni lyngli. Jakby tak zajrzeć na mapa, to Libomio leży w północnej czynści Bramy Morawskij. Wiślany z Państwym Morawskim o te zjymie se bjyli.

---

Jak w 1937 roku te geologi po grabowskim lesie szkłodzjyły, to Fyrcok pora razy ich tam odwjydźjył. Żodyn - ani z Syryni, ani z Libomi - nie był taki smiały jak on. A po drugi, to Fyrcok umioł se z tymi rychtyk Polokami niejlepszy pogodać, bo niby my też po polsku godali i godomy, ale te prawdziwe Poloki z Czynstochowy, abo z Krakowa nie umiom se snami porozumieć, a my uzaś śnimi. Fyrcok umioł tak te słowa godać na "e". Po naszymu godomy: chca, moga, pójda; libomiki godajom: chcam, pójdam; zaś te rychtyk Poloki padajom: chcę, mogę, pójdę...

Umi też Fyrcok na strom godać - drzewo, na gruba - kopalnia, na bergmona górnik, na szola - winda, na glasszrank - byfyj. No ni - "byfyj", to też po naszymu. Czyste poloki godajom: kredens. Na westa umi Fyrcok powiedzieć "kamizelka" i jeszcze mocka takich słów zno, co my se z tego śmiejymy, a oni ni.

U nas kiszka, to skisłe mlyko. U nich, to je krupniok w strzewie W naszej mowie momy mocka słów staropolskich. Spytejcie se profesora Miodka z Wrocławia, eli kiery nie wierzy.

Fyrcok też by se nikiedy pogodoł z kimś mondrzejszym. Ale z kim? Z babom mog jyny o tym juterku pola za chałupom. Somsiadom ze wsi też jyny robota w głowach. Jak majom trocha wolnego czasu, to bydom szkłodzić po chałupie i szukać roboty, bo dycki se znejdzie coś do naprawjynio. Z rechtorym nic pogodo, bo to panoczek i z bergmonym zadowoł se nie bydzie. Ze sztajgrym na dole abo we warzicie - a niech bydzie i u Francika na Mycie - też jedynie o robocie pogodać szło. Przi szkacie to se przeważnie mało godo. Farożyczek też znoł Fyrcoka, ale jyny jako figlorza, co to umi sztychnyć, ale i pomoc też umi, jak kiery je w potrzebie. Jedni - co go znali - to mu te figle darowali, ale byli i tacy, co go chcieli chycić za słowo, donjyść na policyjo i wlepić mu sztrofa za ...

Z ksionżki Rudolfa Pacioka "Fyrcok za briftryjgra"