Polskojęzyczna prasa Górnośląska

1. "Wiosna Ludów"

Prasa polskojęzyczna na Górnym Śląsku zaczęła ukazywac się już w okresie Wiosny Ludów. Jedną z pierwszych gazet tego typu był "Dziennik Górnoszlązki" wychodzący w Bytomiu w latach 1848 - 1849. Już z chwilą wydania kilku numerów do redakcji zaczęły napływać listy z pretensjami o wprowadzanie do gazet na Śląsku języka polskiego, mało zrozumiałego dla większości społeczeństwa śląskiego. Redaktorzy, jak Józef Łepkowski, pochodzący z Wielkopolski, tłumaczyli się nie znajomością zadnych prac pisanych w języku śląskim, a polski wydawał im się najbardziej zrozumiały dla ludu śląskiego. Początkowo w gazecie tej przedrukowywano jedynie artykuły ukazujące się w Poznaniu, Krakowie, Warszawie czy Lwowie, jednak już od 16 numeru, czyli od czasu nawiązania współpracy z Dziennikiem przez Józefa Lompę, zmienił się diametralnie profil pisma. Zaczęto drukować cykl legend i opowieści ze Śląska, przygotowywanych przez Lompę, zamieszczano artykuły traktujące o historii Śląska, tłumaczenia niemieckojęzycznych artykułów językoznawczych, omówienia ciekawszych książek (tak polsko jak i niemieckojęzycznych) oraz zaczęto opisywać wydarzenia lokalne. Lompa nawet starał się przekonać redaktorów Dziennika do rezygnacji z używania wyłącznie języka polskiego w gazecie, jeżeli przez to zajdzie podejrzenie, że Ślązak może nie zrozumieć wymowy artykułu.

Również staraniem J. Lompy, kóry w 1849 został redaktorem Dziennika, w gazecie tej zaczęto drukować w odcinkach słownik śląsko - polski. Staraniem Dziennika Górnoszlązkiego otwarto na Śląsku czytelnie ludowe w następującej kolejności: Bytom, Woźniki, Rybnik i Lubliniec. Były to pierszwe biblioteki publiczne na Górnym Śląsku zawierające książki polskojęzyczne. Nie jest mi wiadomo, jak proces ten przebiegał w innych miastach, ale w Woźnikach Lompie udało się przekonać do tego pomysłu burmistrza Juliusa Radlika i uzyskać pomoc miasta, a także Szkoły Powszechnej do założenia Biblioteki.

Zasługi Lompy dla ludności Śląskiej zostały zauważone i na łamach Dziennika proponowano wybór jego kandydatury do Sejmu Pruskiego. Nie jest wiadomo, czy Lompa startował w wyborach, jednak wydaje się to mało prawdopodobne, bowiem z okręgu lubliniecko - strzeleckiego do Sejmu został wybrany Schwarz, dzierżawca dóbr lubszeckich i naczelnik Urzędu Okręgowego w Lubszy, a nawet, co zaznaczono także w Dzienniku, uzyskał on pełne poparcie Lompy.

Prócz ukazujących się w tym czasie Dziennika i Telegrafu, również wychodzących w prawie każdym górnośląskim powiecie Kreisblattach znajdują się teksty polskojęzyczne. Są to jednak głównie odezwy, tłumaczenia urzędowe ustaw pruskich i reklamy. Zastanawiające jest to, że w gazetach tych brak jest tekstów pisanych poprawną polszczyzną, natomiast znajdują się raczej teksty pisane po śląsku, aby miejscowa ludność mogła łatwiej takie teksty zrozumieć.

Ponadto na Śląsk docierała również prasa z Wielkopolski, Kongresówki, Galicji i Autriackiego Śląska. Władze pruskie starały się konfiskować tę prasę jako zbyt wywrotową, na co dość często znajdują się narzekania w prasie górnośląskiej.

Był to pierwszy okres kształtowania się języka śląskiego i równocześnie walki o wprowadzenie do szkół i urzędów języka polskiego. Przez długi okres czasu bo do 1918 roku, oba te języki były traktowane przez władze pruskie jako język polski.

Po załamaniu się rewolucji europejskiej nie powrócono na Śląsku do drukowania prasy polskojęzycznej. Następną taką próbę podjął dopiero Karol Miarka wykupując "Katolika" i czyniąc z niego jedną z najbardziej poczytnych gazet na Górnym Śląsku. Było to jednak już na krótko przed zjednoczeniem Niemiec, około 1869 roku.

Piotr Kalinowski

ZAPRASZOMY DO DYSKUSJI - WIR LADEN ZUR DISKUSSION EIN:

 >>> DYSKUSJA - DISKUSSION

inne linki na tymat - andere Links zum Thema:

« zurück zur Rubrik Historia